Raporti i brendshëm: SHBA e dinte me muaj se lufta po vinte, Zelensky nuk e besonte
Në një mëngjes të tetorit të kaluar, udhëheqësit më të lartë të inteligjencës, ushtarakë dhe diplomatikë të SHBA-së u paraqitën në Zyrën Ovale për një takim urgjent me presidentin Joe Biden. Ata mbërritën me një analizë të klasifikuar të inteligjencës, të përpiluar nga imazhet e fundit satelitore, komunikimet e përgjuara dhe burime të tjera, që fliste për planet e presidentit rus Vladimir Putin për të pushtuar Ukrainën.
Për muaj të tërë, zyrtarët e administratës së Biden shikuan ndërsa Putin mblodhi dhjetëra-mijëra trupa dhe dërgoi tanke dhe raketa përgjatë kufirit ukrainas, shkruan Washington Post në një kronologji të ngjarjeve që ndodhën pas dyerve të mbyllura në prag të pushtimit rus të Ukrainës.
Me kalimin e verës, Jake Sullivan, këshilltari për sigurinë kombëtare, u fokusua në rritjen e inteligjencës rreth Rusisë dhe Ukrainës. Ai organizoi një takim në Zyrën Ovale pasi u bind se një pushtim rus i Ukrainës ishte i sigurt.
Ishte një nga disa takimet e vjeshtës. Biden dhe zëvendëspresidentja Kamala Harris u ulën në kolltukë përpara oxhakut, ndërsa sekretari i Shtetit Antony Blinken, sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin dhe gjenerali Mark A. Milley u bashkuan me drejtorët e inteligjencës dhe CIA-s në divane rreth tavolinës së kafesë.
Më pas Biden-it iu tha se inteligjenca mbi planet operacionale të Putin-it tregoi se gjithçka ishte gati për një sulm masiv në Ukrainë. Sipas zyrtarëve amerikanë, komuniteti i inteligjencës amerikane kishte burimet e tij në udhëheqjen politike, aparatin spiun dhe ushtrinë ruse, nga nivelet më të larta e deri te zyrtarët më të ulët.
Shumë më radikale se aneksimi i Krimesë nga Moska në vitin 2014 dhe nxitja e një lëvizjeje separatiste në Ukrainën lindore, planet e luftës së Putin-it parashikonin kapjen e pjesës më të madhe të territorit të Ukrainës.
Biden, i cili mori detyrën duke premtuar se do ta mbante vendin jashtë luftërave të reja, ishte i bindur se Putin ose duhet të frenohet ose të përballet, dhe se Shtetet e Bashkuara nuk duhet të veprojnë vetëm. Megjithatë, NATO nuk ishte e bashkuar në qëndrimin e saj ndaj Moskës dhe besueshmëria e SHBA-së ishte e dobët. Pas pushtimit katastrofik të Irakut, kaosit që pasoi tërheqjen e SHBA-së nga Afganistani dhe katër vjet përpjekje të Donald Trump për të minuar aleancën e NATO-s, Biden nuk mund të ishte i sigurt se ai mund të drejtonte efektivisht përgjigjen perëndimore ndaj një Rusie ekspansioniste.
Ukraina ishte një ish-republikë sovjetike e trazuar me një histori korrupsioni dhe reagimi i SHBA-së dhe aleatëve ndaj agresionit të mëparshëm rus ishte i pasigurt dhe i ndarë. Kur të ndodhë një pushtim, ukrainasit do të kenë nevojë për sasi të konsiderueshme armësh të reja për mbrojtje. Shumë pak armë mund të garantojnë një fitore ruse. Por shumë mund të shkaktojë një konflikt të drejtpërdrejtë të NATO-s me një Rusi të armatosur me armë bërthamore.
Raporti, me detaje të pa publikuara më parë, hedh dritë të re mbi luftën e SHBA-së për të rivendosur besueshmërinë, përpjekjen për të balancuar sekretin e inteligjencës me nevojën për të bindur aleatët për vërtetësinë e tij dhe sfidën për të përcaktuar se si aleanca më e fuqishme ushtarake në botë do të ndihmojë një demokraci më pak se perfekte në kufirin rus pa gjuajtur as edhe një plumb të NATO-s.
Washington Post shkruan se teksti është shkruar pas diskutimeve me më shumë se tridhjetë zyrtarë të lartë të SHBA-së, Ukrainës, Evropës dhe NATO-s. Disa folën në kushte anonimiteti. Ata kontaktuan edhe me Kremlinin, por nuk morën përgjigje.
“Ne vlerësojmë se ata po planifikojnë të ndërmarrin një sulm të rëndësishëm strategjik ndaj Ukrainës nga drejtime të shumta në të njëjtën kohë”, tha gjenerali Milley në takim. Sulmi duhej të ishte i shpejtë dhe të kapte forcat ukrainase në gatishmëri.
Sipas inteligjencës, rusët do të vinin nga veriu, nga të dy anët e Kievit. Një pjesë e ushtrisë do të lëvizte nëpër qytetin ukrainas Chernihiv, ndërsa krahu tjetër do të sulmonte Kievin në perëndim, duke përparuar në jug nga Bjellorusia, përmes një korridori natyror midis “zonës së përjashtimit” rreth termocentralit bërthamor të Çernobilit dhe tokës moçalore përreth.
Më vete, forcat ruse do të vijnë nga lindja dhe do të kalojnë përmes Ukrainës qendrore në lumin Dnieper, ndërsa trupat nga Krimea do të marrin nën kontroll bregun juglindor. Këto veprime mund të zgjasin disa javë.
Pas ndalimit për t’u rigrupuar dhe riarmatosur, forcat ruse do të lëviznin drejt perëndimit, përgjatë një linje veri-jug që shkon nga Moldavia në Bjellorusinë perëndimore, duke lënë shtetin e cunguar të Ukrainës në perëndim.
Shtetet e Bashkuara morën “detaje të jashtëzakonshme” në lidhje me planet sekrete të Kremlinit, ndërsa Rusia vazhdoi të mohonte se synonte të fillonte një luftë, shpjegoi më vonë kreu i Agjencisë së Sigurisë Kombëtare.
“Planet përfshinin jo vetëm pozicionimin e trupave dhe armëve dhe strategjinë operacionale, por edhe hollësi të tilla si “rritja e pazakontë dhe e papritur e fondeve të Putin-it për operacionet e urgjencës ushtarake dhe për të rritur forcat rezervë, edhe pse nevoja të tjera urgjente, si reagimi ndaj pandemisë nuk kishte burime të mjaftueshme”, tha Avril Haines nga Shërbimi Informativ Kombëtar.
Ky nuk ishte një ushtrim i thjeshtë frikësimi, ndryshe nga dislokimi i madh i Rusisë në prill, kur forcat e Putin-it kërcënuan kufijtë e Ukrainës, por nuk sulmuan kurrë. Disa në Shtëpinë e Bardhë e kishin të vështirë të imagjinonin shkallën e ambicieve të liderit rus.
“Nuk dukej si diçka që një vend i arsyeshëm do të bënte,” tha më vonë një pjesëmarrës i takimit për pushtimin e planifikuar të Ukrainës. Disa pjesë të Ukrainës ishin antiruse, duke ngritur spektrin e rebelimit edhe nëse Putin rrëzon qeverinë në Kiev. E megjithatë inteligjenca tregoi se gjithnjë e më shumë trupa po vinin dhe po përgatiteshin për një fushatë të plotë. Municionet, ushqimet dhe furnizimet kryesore po mbërrinin në bazat ruse.
Biden i pyeti këshilltarët e tij nëse vërtet mendonin se Putin do të sulmonte këtë herë. Po, e konfirmuan. Kjo është e vërtetë. Edhe pse administrata do të këmbëngulte publikisht gjatë muajve të ardhshëm se nuk besonte se Putin kishte marrë vendimin përfundimtar, e vetmja gjë që ekipi i tij nuk mund t’i thoshte presidentit atë ditë ishte saktësisht se kur presidenti rus do të urdhëronte sulmin.
Drejtori i CIA-s, William J. Burns, i cili ishte ambasadori i SHBA-së në Moskë dhe kishte kontakte më të drejtpërdrejta me Putin se kushdo në administratën e Bidenit, tha në takim se Putin ishte i fiksuar me Ukrainën. Kontrolli mbi tokën ishte sinonim i konceptit të Putin-it për identitetin dhe autoritetin rus. Ai besonte se saktësia e planifikimit të luftës, së bashku me besimin e Putin-it se Rusia duhet të absorbojë Ukrainën, nuk linte asnjë dyshim se Putini ishte gati për të pushtuar.
“Unë besoja se ai ishte mjaft serioz,” tha Burns muaj më vonë, duke kujtuar konferencën.
Nga fundi i verës, ndërsa përpilonin inteligjencën nga kufiri dhe nga Moska, analistët që kishin kaluar karrierën e tyre duke studiuar Putin ishin gjithnjë e më të bindur se lideri rus, një ish-oficer i inteligjencës vetë, e shihte hapësirën për pushtim duke u tkurrur.
Ukrainasit kanë dalë tashmë dy herë në rrugë, duke kërkuar një të ardhme demokratike, pa korrupsion dhe pa ndërhyrjen e Moskës, gjatë Revolucionit Portokalli të viteve 2004-2005. dhe protestat në Maidan në 2013-2014 që i parapriu aneksimit rus të Krimesë.
Në vlerësimin e tyre, analistët arritën në përfundimin se Putin, i cili ishte gati të mbushte 69-vjeç, e kuptoi se po i mbaronte koha për të çimentuar trashëgiminë e tij si një nga udhëheqësit e mëdhenj të Rusisë, ai që rivendosi supremacinë ruse në kontinentin euroaziatik.
Analistët argumentuan se Putin kishte llogaritur se çdo përgjigje perëndimore ndaj një përpjekjeje për të kapur Ukrainën me forcë do të provokonte zemërim të madh, por se pasojat do të ishin të kufizuara. Udhëheqësi rus, argumentuan ata, beson se administrata Biden është e poshtëruar nga tërheqja katastrofike e SHBA nga Afganistani dhe dëshiron të shmangë më shumë luftëra.
SHBA dhe Evropa po luftonin ende me pandeminë e koronavirusit. Kancelarja gjermane Angela Merkel, liderja de fakto evropiane, po linte detyrën dhe po ia dorëzonte pushtetin një pasardhësi të paprovuar. Presidenti francez Emmanuel Macron u përball me zgjedhje të reja dhe një luftë kundër një të djathtë të fuqizuar dhe Britania po vuante nga një krizë ekonomike pas Brexit.
Pjesë të mëdha të kontinentit vareshin nga nafta dhe gazi natyror rus, të cilin Putin mendonte se mund ta përdorte si një pykë për të ndarë aleancën perëndimore. Ai përgatiti qindra miliarda dollarë rezerva parash dhe ishte i bindur se ekonomia ruse mund të përballonte sanksionet e pashmangshme, siç kishte bërë më parë.
Pasi u përball me inteligjencën dhe analizën e re në një konferencë në tetor, Biden “në thelb kishte dy reagime,” tha Sullivan. Së pari, ata duhet të ishin përpjekur të shpërqendronin Putinin. “Ata duhet të kishin dërguar dikë në Moskë për t’u ulur me rusët në një nivel më të lartë dhe për t’u thënë atyre: “Nëse e bëni këtë, këto janë pasojat”.
Së dyti, ata duhet t’i kishin informuar aleatët për inteligjencën amerikane dhe t’i kishin renditur në një pozicion të unifikuar dhe vendimtar se Rusia duhet të kërcënohet me sanksione të ashpra, mbrojtja e NATO-s duhet të forcohet dhe zgjerohet dhe ndihma duhet t’i jepet Ukrainës. Burns u dërgua në Moskë dhe Haines në selinë e NATO-s në Bruksel.
Kishte katër rregulla të rëndësishme:
Nuk duhet të ketë një konflikt të armatosur midis ushtrisë amerikane dhe NATO-s me Rusinë.
Lufta duhet të mbetet brenda kufijve gjeografikë të Ukrainës.
Uniteti i NATO-s duhet të forcohet dhe të ruhet.
Ukraina duhet të forcohet dhe t’i jepen mjetet për të luftuar.
Administrata e Biden ishte gjithashtu seriozisht e shqetësuar për presidentin e ri të Ukrainës.
Matematika nuk favorizoi Ukrainën. Rusia kishte më shumë trupa, më shumë tanke, më shumë artileri, më shumë avionë luftarakë dhe raketa të drejtuara, dhe në konfliktet e mëparshme ajo kishte treguar gatishmërinë e saj për të nënshtruar kundërshtarët më të dobët, pavarësisht nga humbjet e jetës civile. Kievi mund të mos bjerë aq shpejt sa prisnin rusët, përfunduan amerikanët, por do të ndodhë.
Blinken u takua me Zelenskyn në Glasgou, Skoci, në margjinat e samitit ndërkombëtar të ndryshimeve klimatike. Ai foli për inteligjencën dhe njoftoi një sulm rus.
“Ishim vetëm ne të dy, dy metra larg njëri-tjetrit,” kujton Blinken. Ishte një bisedë e vështirë, thotë ai.
Blinken e kishte takuar presidentin ukrainas më parë dhe mendoi se ai e njihte atë mjaft mirë për të pasur një bisedë të sinqertë, megjithëse “t’i thuash dikujt se besoni se vendi i tyre do të sulmohet” dukej joreale.
Zelensky iu duk “serioz, i vendosur, stoik”, pjesërisht i bindur për atë që dëgjoi, pjesërisht me mosbesim. Ai tha se do të informojë këshilltarët e tij. Por ukrainasit kanë parë mashtrime të shumta ruse në të kaluarën dhe Zelensky ishte qartësisht i shqetësuar për kolapsin ekonomik nëse vendi i tij binte në panik, tha Blinken.
Prezantimi i Blinken dhe skepticizmi i Zelensky vendosën një model që do të përsëritej gjatë muajve të ardhshëm. Ukrainasit nuk mund të përballonin të refuzonin plotësisht informacionin e shërbimeve të inteligjencës amerikane. Por nga këndvështrimi i tyre, informacioni ishte spekulativ.
Zelensky i dëgjoi paralajmërimet amerikane, kujtoi ai më vonë, por tha se amerikanët nuk ofruan ato lloj armësh që Ukraina i duheshin për t’u mbrojtur.
“Mund të thuash një milion herë, “Dëgjo, mund të ketë një pushtim”. Mirë, ndoshta do të ketë një pushtim – do të na japësh aeroplanë? Do të na japësh mbrojtje ajrore? “Epo, ju nuk jeni anëtar i NATO-s” Oh, mirë, për çfarë po flasim atëherë? “, tha Zelensky.
Amerikanët ofruan pak inteligjencë konkrete për të mbështetur paralajmërimet e tyre “deri në katër ose pesë ditët e fundit para pushtimit”, tha Dmytro Kuleba, ministri i jashtëm i Ukrainës.
Më pak se dy javë pas takimit në Glasgou, kur Kuleba dhe Andrij Jermak, shefi i kabinetit të Zelenskit, vizituan Departamentin e Shtetit në Uashington, një zyrtar i lartë amerikan i priti me një filxhan kafe dhe një buzëqeshje. “Djem, hapni llogore!” filloi nëpunësi.
“Kur ne ia kthyem buzëqeshjen,” kujton Kuleba, “zyrtari tha: “Unë jam serioz. Filloni të gërmoni llogore. … Do të sulmoheni. Një sulm në shkallë të gjerë po vjen dhe ju duhet të përgatiteni. ‘ Ne kërkuam detaje, nuk kishte”.
Nëse amerikanët u zhgënjyen nga skepticizmi ukrainas për planet ruse, ukrainasit nuk ishin më pak të hutuar nga paralajmërimet gjithnjë e më të zhurmshme amerikane se një pushtim po vinte.
“Duhej të gjenim një ekuilibër midis vlerësimit realist të rrezikut dhe përgatitjes së vendit për më të keqen … dhe mbështetjes së vendit ekonomikisht dhe financiarisht,” tha Kuleba. “Çdo koment që vinte nga SHBA për pashmangshmërinë e luftës u reflektua menjëherë në kursin e këmbimit të monedhës ukrainase”.
Udhëzimet zyrtare i ndaluan agjencitë e inteligjencës amerikane të ndajnë informacione taktike që Ukraina mund të përdorë për të nisur sulme fyese kundër vendndodhjeve të trupave ruse në Krime ose kundër separatistëve të mbështetur nga Kremlini në lindje.
Vetë aparati i inteligjencës së Ukrainës ishte gjithashtu i mbushur me nishane ruse dhe zyrtarët amerikanë ishin të shqetësuar se informacionet delikate mund të përfundonin në duart e Moskës. Pas fillimit të luftës, administrata e Biden ndryshoi politikën e saj dhe ndau informacione rreth lëvizjeve të trupave ruse në të gjithë Ukrainën, të cilën vendi po e mbron tani kundër një pushtimi.
Herët në mbrëmjen e 23 shkurtit, Shtëpia e Bardhë mori inteligjencën urgjente. Kishte një “probabilitet të lartë” që një pushtim të kishte filluar. Ushtarët ishin në lëvizje dhe rusët qëlluan me raketa objektivat në Ukrainë.
Sullivan foli me Jermak, shefin e shtabit të Zelensky. Kishte një “nivel jashtëzakonisht të lartë ankthi” në Kiev, tha një person i njohur me thirrjen për WP. “Asgjë nuk ishte jashtë kontrollit. Ishte jashtëzakonisht emocionuese, por në një farë mënyre që do ta prisje”.
Jermak i tha Sullivan-it të priste – ai donte të merrte Zelensky në telefon për të folur drejtpërdrejt me Biden. Sullivan e vuri në telefon presidentin amerikan.
Zelensky i kërkoi Biden që të kontaktojë menjëherë sa më shumë liderë dhe diplomatë të tjerë botërorë. Ai duhet t’u thotë atyre që të thërrasin publikisht dhe drejtpërdrejt Putin dhe t’i thonë “ndaloje këtë”.
“Zelensky ishte i mërzitur,” kujtoi personi. Ai i kërkoi Biden-it t’i siguronte Ukrainës të gjithë inteligjencën që mundet tani. “Ne do të luftojmë, do të mbrohemi, mund të durojmë, por ne kemi nevojë për ndihmën tuaj”, i tha Zelensky Biden-it. /Kp
