“Përgjigja ndaj grusht-shtetit të Dodikut duhet të jetë konfrontim, jo ​​kompromis dhe lëshime”: Analiza dhe mesazhet e katër intelektualëve nga Bosnja dhe Hercegovina

Skena politike e Bosnjë-Hercegovinës aktualisht është tronditur nga çështja e ruajtjes së sovranitetit dhe rendit kushtetues të shtetit. Një grusht shteti po vazhdon me vendimin e Kuvendit të entitetit Republika Serbe për të miratuar një projektligj që kundërshton hapur vendimet e Gjykatës Kushtetuese të BeH në territorin e Republikës Serbe, shkruajnë për “Slobodna Bosna” Sead Turçalo, Edina Beçireviq, Vedran Dzhihiq dhe Senada Shelo Shabiq.

Ligji ndahet në tre pjesë kryesore.

Në pjesën e parë thuhet se vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës dhe Hercegovinës nuk do të njihen apo zbatohen në territorin e Republikës Serbe.

Të tjerë këmbëngulin se këto vendime do të mbeten të pazbatuara derisa Asambleja Parlamentare e BeH të miratojë ligjin mbi Gjykatën Kushtetuese të BeH.

Seksioni i tretë, i cili është “në fuqi deri në miratimin e ligjit të lartpërmendur”, pezullon çdo rregull që mandaton botimin e ligjeve në Gazetën Zyrtare të Republikës Serbe, veçanërisht ato që lidhen me rregulloret ose aktet e nxjerra nga Gjykata Kushtetuese e Bosnje dhe Hercegovinës.

VAZHDIM, JO INCIDENT

Është cinike të pretendosh se nuk ka përparim të dukshëm dhe të paepur të Milorad Dodikut dhe aleatëve të tij në rrugën e shkëputjes. Është edhe më cinike të injorohet ekzistenca e një vazhdimësie solide të aktiviteteve antikushtetuese dhe kuadri ideologjik i politikës së Milorad Dodikut dhe Radovan Karaxhiqit që i parapriu luftës dhe agresionit: delegjitimimi i institucioneve qendrore, Kuvendit, Qeverisë dhe Kushtetutës. Gjykata dhe operimi i ndaluar i policisë në “trojet serbe”. Dhe në planin personal, mund të dallohet vazhdimësia e figurave kyçe brenda krizës aktuale: pranë Milorad Dodikut, më i respektuari është Nenad Stevandiq.

Aspekti personal i vazhdimësisë ngre pyetje në lidhje me dinamikën gjeopolitike dhe strukturat e pushtetit që i mbajnë këta individë në këmbë si në Beograd ashtu edhe në Moskë.

Orkestrimi artificial afatgjatë i Dodikut i krizave politike dhe të sigurisë kërkon ndërhyrje urgjente në këtë moment. Zbatimi i tij këmbëngulës i strategjisë secesioniste synon pikërisht atë që ai vetë ka shpallur prej vitesh, përkatësisht shkëputjen e Republikës Serbe dhe në fund, me mbështetjen e Beogradit dhe Moskës, rrumbullakimin e “botës serbe”.

Gjatë rrugës, zbatimi i këtij plani e ndihmon atë të largojë vëmendjen e publikut nga kriza financiare, korrupsioni i thellë politik dhe paaftësia për të ofruar përparim ekonomik dhe social për votuesit e tij. Por është e rëndësishme të mos harrohet fakti që plani secesionist nuk është thjesht një “perde tymi retorike” për krizën financiare. Obsesioni i tij për shkëputjen mbetet i palëkundur dhe i pandryshuar pavarësisht nga konteksti politik dhe ekonomik.

Kumari i papërgjegjshëm me sigurinë dhe të ardhmen e të gjithë qytetarëve të Bosnjë-Hercegovinës duhet të ndalet. Lëvizjet e fundit të Dodikut pasqyrojnë vendosmërinë e tij, por edhe dështimin e përbashkët të partnerëve të tij në pushtet dhe aktorëve ndërkombëtarë, veçanërisht BE-së, SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe OHR-së, në kundërshtimin efektiv të strategjisë së tij dinake dhe të mirëmenduar.

Për vite me radhë, qasja e Dodikut është mbështetur në shfrytëzimin e dobësive të kundërshtarëve të tij, duke bërë marrëveshje të pista pas shantazheve që minojnë më tej shtetin dhe në këtë mënyrë duke ndryshuar rrethanat politike në favor të tij. Çdo kompromis që arrihet pas mësimeve të Dodikut dhe masave separatiste (miratimi i shpalljes së referendumit dhe zbatimi i atij të vitit 2016, miratimi i ligjit për Agjencinë e Barnave, miratimi i konkluzioneve për një sërë ligjesh që marrin përsipër inxhinierinë shtetërore, duke përfshirë edhe monopolin e forcës, pra të forcave të armatosura) u kthye në një mjet politik që i shërbente Dodikut dhe aleatëve të tij. Në vend të fillimit të dialogut dhe reformave në përputhje me standardet e BE-së, qëllimi është dobësimi i shtetit duke minuar qeverisjen në nivel shtetëror.

Është alarmante që si aktorët vendas ashtu edhe komunitetet ndërkombëtare deri më tani janë dorëzuar vazhdimisht ndaj kushteve të negociatave të Dodikut, duke gërryer gradualisht strukturën e Bosnjë-Hercegovinës. Duke pasur parasysh gjithë këtë, është thelbësore që aktorët vendas dhe komuniteti ndërkombëtar të marrin një qëndrim më vendimtar kundër strategjive destruktive të Dodikut. Ndërsa ruajtja e stabilitetit është e rëndësishme, ai nuk duhet të arrihet me koston e inkurajimit të mëtejshëm të taktikave të Dodikut ose dobësimit të institucioneve shtetërore.

ÇOVIQ PO E USHQEN MUNDËSINË PËR VETE

Veprimet e Dragan Çoviqit dhe HDZ-së në BeH për shkak të krizës në rritje tregojnë se ata duan të përdorin rrethanat aktuale në mënyrë strategjike për përfitimin e tyre.

Mënyra se si Çoviq manipulon rrethanat sugjeron veprim sinergjik me Dodikun.

Nga njëra anë, Çoviq shfaqet si ndërmjetës mes “Trojkës” dhe Dodikut, nga ana tjetër, pranon veprimin antikushtetues të Dodikut, duke e interpretuar si një nga 14 prioritetet kyçe që Bosnje-Hercegovina duhet të përmbushë për anëtarësimi në BE.

Duke shfrytëzuar kaosin politik, Çoviq imponon zgjedhjen e Marin Vukojit në Gjykatën Kushtetuese të Bosnje-Hercegovinës si zgjidhje potenciale për krizën. Kjo lëvizje strategjike tashmë ka pasur mbështetjen e aleatëve të tij politikë në Federatën e Bosnjë-Hercegovinës, të cilët duket se mbeten në errësirë, të pavetëdijshëm se sa komplekse janë këto manovra politike, të rrezikshme për sigurinë ligjore dhe mbijetesën e Bosnjë-Hercegovinës.

Gjegjësisht, kompromiset e ofruara nga Dragan Çoviq e forcojnë drejtpërdrejt Milorad Dodikun, dhe zgjidhja e supozuar e krizës në fakt bëhet vetëm një instrument politik manipulues që HDZ së bashku me SNSD-në të marrin kontrollin e Gjykatës Kushtetuese. Në Konjic, pas takimit të palëve që përbëjnë qeverinë shtetërore, deklarata e Çoviqit se nuk mund të hyjmë në Bashkimin Evropian me gjyqtarë të huaj në fakt sugjeron se rezultati i kompromisit mund të jetë identik me rezultatin e Dialogut Strukturor për Gjyqësorin që përfundoi me largimin e prokurorëve të huaj. Kështu, ndikimi shkatërrues politik do të dominonte Gjykatën Kushtetuese si barriera e fundit për sovranitetin e Bosnje-Hercegovinës.

Është e qartë se ne nuk mund të hyjmë në Bashkimin Evropian me gjyqtarë të huaj, por që gjyqtarët e huaj të largohen nga BeH, është e nevojshme të kemi një gjyqësor dhe institucione të fuqishme dhe politikisht të pavarura rezistente ndaj grushteve të shtetit politik dhe autokratik.

Aktorët e brendshëm ndërkombëtarë duhet të kërkojnë përfundimisht nga aleati i Dodikut, Dragan Çoviq dhe partia e tij, Bashkimi Demokratik Kroat, që ata realisht të interpretojnë 14 prioritetet e BE-së në përputhje me standardet evropiane. Është thelbësore që ata të deklarojnë se cilat aleanca mbështesin dhe nëse i rezistojnë strategjisë secesioniste të Dodikut. Duke kërkuar një pozicion të qartë, forcat më të gjera politike të Bosnjë-Hercegovinës dhe komuniteti ndërkombëtar mund të veprojnë në mënyrë sinergjike kundër efekteve katastrofike të politikës së Dodikut.

Frika e komunitetit ndërkombëtar perëndimor për një luftë politike kundër strategjive të llogaritura të Dodikut nuk ka asnjë justifikim. Përdorimi i forcave policore, forcave të misionit EUFOR Althea, apo përdorimi i të ashtuquajturve Forcat e NATO-s jashtë horizontit, do të duhej të konsideroheshin urgjentisht, para së gjithash duke dërguar trupa ndërhyrjeje në vendndodhjen më të rëndësishme gjeostrategjike, në rrethin e Bërçkos. Pavarësisht rreziqeve dhe potencialit për destabilitet, këto masa janë të nevojshme dhe urgjente dhe duhet të tregojnë se Perëndimi është i gatshëm të mbrojë rendin kushtetues në BeH. Dodik ka treguar vazhdimisht se kupton dhe i përgjigjet vetëm gjuhës së forcës.

MBROJTJA E SOVRANITETIT TË BeH ËSHTË DETYRË E KOMUNITETIT NDËRKOMBËTAR

Përveç një fronti të bashkuar të brendshëm, presioni ndërkombëtar është kritik. Masat si sanksionet gjithëpërfshirëse, izolimi diplomatik dhe dënimi pa mëdyshje i veprimeve të Dodikut nga komuniteti ndërkombëtar, veçanërisht nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara, janë vendimtare.

Bashkimi Evropian deri më tani është përmbajtur nga vendosja e sanksioneve ndaj Milorad Dodikut, nga frika e një vetoje të mundshme dhe të mundshme nga aleati i tij politik, Viktor Orban. Anëtarët e tjerë të BE-së duhet të tregohen më të guximshëm, ta vendosin këtë çështje në rendin e ditës dhe në rast të vetos së Hungarisë, të organizojnë një koalicion më të gjerë vendesh që së bashku do të vendosin sanksione dypalëshe.

Shifrat historike paralajmërojnë kundër vetëkënaqësisë, ndërsa shembuj të tjerë ilustrojnë se presioni diplomatik dhe sanksionet e synuara mund ta bëjnë dukshëm më të vështirë për ata që përpiqen të minojnë proceset demokratike. Gjatë viteve 1930, politika e zbutjes e miratuar nga Britania dhe Franca ndaj Gjermanisë naziste mundësoi zgjerimin e saj agresiv, i cili përfundimisht çoi në Luftën e Dytë Botërore. Në mënyrë të ngjashme, dhënia e lëshimeve të Dodikut ose arritja e një marrëveshjeje me të do ta inkurajojë atë dhe do të rezultojë në sfida të mëtejshme për ruajtjen e sovranitetit të BeH.

Mbrojtja e institucioneve, sovranitetit dhe integritetit territorial të BeH nuk është zgjedhje, por detyrë. Nëse është e nevojshme për të rivendosur rendin dhe stabilitetin, vendosja e autoriteteve të zbatimit të ligjit, forcave EUFOR Althea ose forcave të NATO-s duhet të bëhet pa hezitim.

Secesionizmi i Milorad Dodik dhe aleatëve të tij politikë në RS nuk mund të zbutet me masa pasive apo lëshime. Dëshmitë historike sugjerojnë se konfrontimi i vendosur është mënyra më e mirë e veprimit. Në këtë moment bisedimet dhe kompromiset me Milorad Dodikun janë të gabuara. Partnerët e tij në pushtetin shtetëror i japin legjitimitet kërkesave të tij duke u takuar me të. Zgjedhja e vetme e saktë është të detyrohet komuniteti ndërkombëtar të zgjedhë se cilët janë bashkëbiseduesit e tij legjitimë, për të kërkuar izolimin e plotë ndërkombëtar të Dodikut dhe paralizimin e fluksit të parave në RS. Udhëheqja e entitetit Republika Serbe nuk e fsheh se ndërmerr hapa kyç politikë në marrëveshje me Rusinë dhe Vladimir Putinin. Është koha e fundit që BE, SHBA, MB dhe OHR ta marrin seriozisht. Dodik nuk do të ndalet derisa të ndalohet.