Ja çfarë thoshin Gjingjiq e Gjukanoviq për Kosovën dhe Ballkanin në vitin 1999

Derisa NATO ishte duke e bombarduar Serbinë, Milo Gjukanoviq dhe Zoran Gjingjiq, kishin publikuar një opinion të përbashkët, më 8 maj 1999, në mediumin prestigjioz amerikan “New York Times”.

Zoran Gjingjiq ishte vrarë në vitin 2003 e Milo Gjukanoviq ishte lideri kryesor i Malit të Zi për më shumë se dy dekada.

Në këtë opinion, Gjukanoviq dhe Gjingjiq kishin konstatuar se ndërhyrja ushtarake në Kosovë kishte çuar në probleme të reja, pavarësisht nëse ishte e synuar apo jo. Sipas tyre, me këtë ndërhyrje, Perëndimi mori një pjesë të përgjegjësisë për gjetjen e zgjidhjeve të këtyre problemeve.

Ata propozonin një “Plan Marshall” për të rindërtuar ekonomikisht Ballkanin. Këtë plan e kishte përmendur edhe Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, në Mynih. Por, ai ishte injoruar dhe nuk ishte marrë parasysh nga bashkësia ndërkombëtare.

“Pas përfundimit të luftës në Kosovë”, opinioni i publikuar në New York Times:

Pavarësisht konfliktit aktual, ne mbetemi të përkushtuar ndaj integrimit të Jugosllavisë në Evropë dhe përfundimisht në Bashkimin Evropian. Rruga drejt Evropës është e vetmja rrugë që do ta ndihmojë vendin tonë të zgjidhë problemet e tij të konsiderueshme dhe të ndërtojë një paqe dhe stabilitet të qëndrueshëm në të gjithë rajonin. Është e vështirë të imagjinohet se ndonjë rinovim ekonomik ose politik mund të ndodhë në Jugosllavi pa një mbështetje të qartë dhe afatgjatë ndërkombëtare.

Vetëm një Jugosllavi demokratike dhe e qëndrueshme mund të sigurojë stabilitet në Ballkan. Ne duam të theksojmë se forcat politike demokratike në Jugosllavi janë të përkushtuara për këtë qëllim. Shqetësimet e menjëhershme janë përfundimi i luftës, sigurimi i kthimit të refugjatëve dhe zbatimi i një zgjidhjeje politike në Kosovë që do të përfshijë vendosjen e një force ndërkombëtare.

Por, për të vendosur një paqe të qëndrueshme, bota e jashtme duhet të bëjë më shumë sesa të zgjidhë krizën e Kosovës. Ndërhyrja ushtarake në Kosovë ka çuar në probleme të reja, pavarësisht nëse ishte e synuar apo jo. Me ndërhyrjen, Perëndimi mori një pjesë të përgjegjësisë për gjetjen e zgjidhjeve të këtyre problemeve.

Në të njëjtën kohë, do të nevojiten përpjekje intensive nga ana e jugosllavëve për të fituar besimin e botës së jashtme dhe për të rimarrë pozitën morale të humbur për shkak të Kosovës.

Edhe para përfundimit të luftës, bashkësia ndërkombëtare duhet të deklarojë qartë dhe pa mëdyshje se rindërtimi demokratik dhe ekonomik në Jugosllavi përfaqëson pozicionin e saj zyrtar dhe detyrues. Një deklaratë e tillë do t’u jepte shpresë qytetarëve të vendit tonë dhe do të nxiste transformimin e peizazhit politik.

Cikli i politikës që gjatë 10 e më shumë viteve të fundit e ka çuar vendin tonë drejt kësaj tragjedie duhet të prishet. Nëse lufta përfundon me nënshkrimin e një marrëveshjeje paqeje dhe me të njëjtën udhëheqje në pushtet, me Sllobodan Millosheviçin në krye, tragjedia dhe dhuna do të vazhdojnë.

Stabiliteti i Jugosllavisë është vendimtar për shkak të madhësisë dhe pozitës së saj gjeografike në Ballkan dhe rolit të saj në përcaktimin e stabilitetit ose jostabilitetit të Bosnje-Hercegovinës fqinje, Maqedonisë dhe Shqipërisë. Megjithatë, deri më sot, strategjia ndërkombëtare për Jugosllavinë është zbërthyer në menaxhimin e krizave, duke injoruar njëkohësisht rrënjët e krizës.

Demokracia mund të vendoset në vendin tonë vetëm me një tranzicion të plotë politik në Serbi dhe në pjesën tjetër të Jugosllavisë. Kjo varet nga zgjedhjet e lira dhe të ndershme, forcimi i opozitës demokratike të Serbisë, bashkëpunimi i ngushtë me qeverinë demokratike të Malit të Zi, izolimi i plotë i forcave jodemokratike dhe krijimi i një organi të jashtëm për të ndihmuar në monitorimin e ndryshimeve politike.

Politikanë të respektuar evropianë me përvojë të mëparshme në Ballkan, si ish-kryeministri Felipe Gonzalez i Spanjës, ish-kancelari Franz Vranitzky i Austrisë dhe Hans Koschnick, një socialdemokrat veteran gjerman, mund të punojnë në një komision të tillë nën kujdesin e Organizatës për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë.

Rindërtimi i përshpejtuar ekonomik në Ballkan do të jetë i mundur vetëm me ndonjë variant të Planit Marshall. Premtimi për ndihmë nga jashtë do të ndihmonte kauzën e demokracisë në Jugosllavi duke zbutur zemërimin e zgjatur. Do të jetë e vështirë për opozitën demokratike të funksionojë pas kësaj fushate të NATO-s, sepse njerëzit ka të ngjarë të na shohin si pjesë të asaj Evrope — pjesë e atij Perëndimi — që na bombardoi, shkatërroi ura, rrugë dhe fabrika dhe vrau civilë. Njerëzit do të protestojnë si në Serbi ashtu edhe në Mal të Zi.

Por ka shpresë për forcat demokratike. Politikat e z. Millosheviç po përballen me shkatërrim, gjë që do të krijonte një shans për të ndërtuar diçka të re mbi ato rrënoja. Nëse mund të nxirret diçka e mirë nga e keqja që është tani mes nesh, ajo është shansi — me ndihmën ndërkombëtare — për një fillim të ri për Jugosllavinë.

New York Times: https://www.nytimes.com/1999/05/08/opinion/after-the-war-in-serbia-is-over.html