Foreign Affairs

Foreign Affairs: Arsyet pro dhe kundër zgjerimit të Bashkimit Evropian

Gjatë gjashtë dekadave të fundit, asnjë pjesë e integrimit evropian nuk ka qenë aq domethënëse sa zgjerimi gradual i asaj që sot është Bashkimi Evropian, shkruan diplomati suedez Carl Bildt në një tekst të botuar nga Foreign Affairs (FA).

Çdo raund zgjerimi kishte një qëllim të ndryshëm, shkruan Bildt, duke kujtuar se analistët vazhdimisht kishin frikë se zgjerimi do ta zbehte këtë bllok.

Por kjo nuk ndodhi kurrë në të vërtetë. Në vend të kësaj, rritja shkoi paralelisht me thellimin e lidhjeve.

Megjithatë, ka pasur edhe hapa prapa në procesin e zgjerimit. Mbretëria e Bashkuar luajti një rol të rëndësishëm në integrimin e bllokut për gjysmë shekulli derisa, në një shpërthim populizmi, vendosi ta linte atë në 2016 (edhe pse një shumicë e konsiderueshme e britanikëve i vjen keq për këtë vendim).

Turqia filloi bisedimet e pranimit në 2005, por një pengesë në zhvillimin e saj demokratik dhe mosmarrëveshjet e vazhdueshme mbi Qipron e kanë vonuar pranimin e saj.

Agresioni i Rusisë kundër Ukrainës ndryshoi gjithçka

Pengesa më e madhe përfshin vendet e Ballkanit Perëndimor.

Në samitin e Greqisë në vitin 2003, të gjitha shteteve të Ballkanit iu premtua anëtarësimi, por që atëherë vetëm Kroacia ka arritur të anëtarësohet në Bashkimin në vitin 2013.

Shtetet e tjera të Ballkanit janë bllokuar për shkak të mosmarrëveshjeve dypalëshe dhe mosgatishmërisë për reforma.

Sot, procesi i zgjerimit të BE-së në këtë rajon ka humbur vrullin dhe besueshmërinë.

Por agresioni i Rusisë kundër Ukrainës ndryshoi gjithçka. Papritmas kërcënohet paqja dhe stabiliteti i të gjithë Evropës Lindore, me pasoja të mëdha për të gjithë kontinentin.

Si rezultat, ka pasur ndryshime të mëdha në një sërë politikash të BE-së. Kjo organizatë ka hyrë në një fazë të re zhvillimi, në të cilën ka për detyrë të sjellë stabilitet në krahun e saj – një synim që do të pushtojë vëmendjen e saj në vitet e ardhshme.

Për të përballuar këto sfida, Bashkimi Evropian duhet të nisë një valë të re zgjerimi, e cila do të ketë pasoja të mëdha për të ardhmen e të gjithë kontinentit.

Procesi do të nisë me hyrjen në negociata të anëtarësimit me Moldavinë dhe Ukrainën, dhe më vonë me vendet e tjera.

Zgjerimi i BE-së përsëri në ndoshta më shumë se 30 anëtarë deri në vitet 2030 nuk do të jetë i lehtë.

Ky zgjerim do të shkaktojë debate të forta mbi reformat institucionale, beteja të forta buxhetore dhe financiare dhe manovra të pafundme ndërmjet pranimit të Moldavisë dhe Ukrainës dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Rezultati i këtyre diskutimeve do të varet kryesisht nga rrjedha e luftës në Ukrainë. Por qëllimi i përgjithshëm duhet të jetë gjetja e një mënyre për të pritur Kievin.

Në këtë mënyrë, ajo do të sjellë prosperitet dhe stabilitet jo vetëm në Ukrainë, por edhe në të gjithë Evropën.

Ukraina ka trokitur në derën e Bashkimit për gati dy dekada, duke filluar me Revolucionin Portokalli në 2004, kur ukrainasit dolën në rrugët e Kievit duke mbajtur flamuj të BE-së.

Por mbështetja për kandidaturën e Ukrainës brenda bllokut ka qenë prej kohësh shumë e dobët. Anëtarët më të fuqishëm të BE-së ishin të gjithë kundër saj, duke përmendur arsye të ndryshme – nga korrupsioni deri te frika e tjetërsimit të Moskës.

Çfarë do të shkruhet në raportin e Komisionit Evropian?

Megjithatë, Kievi është afruar më shumë me këtë bllok gjatë 15 viteve të fundit.

Pasi Rusia pushtoi Gjeorgjinë në vitin 2008, Ukraina, së bashku me Gjeorgjinë dhe Moldavinë, negociuan marrëveshje të thella dhe gjithëpërfshirëse të tregtisë së lirë me BE-në.

Kur presidenti i atëhershëm ukrainas Viktor Janukovych u tërhoq nga nënshkrimi i marrëveshjes në 2013 për shkak të presionit nga Moska, protestuesit dolën në rrugë dhe Yanukovych përfundimisht u largua nga vendi dhe kërkoi mbrojtje në Rusi.

Vite më vonë, në shkurt 2022, nga frika se rruga demokratike dhe evropiane e Ukrainës do të nxiste ndryshime demokratike diku tjetër (dhe kështu kërcënonte sundimin e tij), presidenti rus Vladimir Putin filloi një pushtim në shkallë të gjerë.

Por pushtimi pati efektin e kundërt, duke shkaktuar një transformim të thellë që ndihmoi në bashkimin dhe forcimin e Evropës.

Tani ajo mund të ndihmojë në zgjerimin e saj. Në qershor 2022, krerët e shteteve të BE-së vendosën t’i japin Ukrainës statusin e kandidatit.

Ky vendim nënkuptonte një ndryshim të madh të politikës, më parë të paimagjinueshme, por pushtimi i Putin-it e bëri përparimin e pretendimit të pranimit të Ukrainës një imperativ strategjik.

Stabiliteti i ardhshëm i atij vendi tani me të drejtë shihet si vendimtar për stabilitetin e ardhshëm të Evropës.

Ndërsa sigurisht që do të duhet të ketë marrëveshje të gjera sigurie – ndoshta përmes anëtarësimit në NATO – për të mbrojtur Ukrainën, udhëheqësit evropianë pranojnë se integrimi politik dhe ekonomik i vendit në BE është thelbësor për stabilizimin e Evropës, ashtu si valët e mëparshme të zgjerimit kanë ndihmuar për kontinentin për të qëndruar në paqe.

Procesi është në vazhdim.

Komisioni Evropian pritet të publikojë një raport të rregullt për zgjerimin në fund të tetorit.

Gjithçka tregon se në dhjetor krerët e shteteve të BE-së dhe Bruksel-it do të japin dritën jeshile për negociatat formale të anëtarësimit me Moldavinë dhe Ukrainën.

Megjithatë, marrja e anëtarësimit është një proces i ndërlikuar. Kërkon miratimin e të gjitha rregullave dhe rregulloreve që Bashkimi ka miratuar deri më tani, që do të thotë pranimi i gjithçkaje të shkruar në 36 kapitujt e traktateve që përbëjnë organizatën.

Por si Moldavia ashtu edhe Ukraina kanë përmbushur tashmë një pjesë të kërkesave përmes procesit të zbatimit të marrëveshjes së tregtisë së lirë.

Nëse ata arrijnë të konsolidojnë demokracitë e tyre dhe të ruajnë ritmin e tyre të reformave ekonomike, administrative dhe gjyqësore, ata duhet të jenë në gjendje të përfundojnë procesin e anëtarësimit përpara zgjedhjeve parlamentare evropiane në 2029.

Vendet e Ballkanit Perëndimor nuk duhet të lihen jashtë

Ka pengesa të rëndësishme për anëtarësimin e Moldavisë dhe Ukrainës.

Një prej tyre është fakti se gjatë këtij procesi do të ketë presion për të mos lënë mënjanë vendet e Ballkanit Perëndimor.

Këto vende dhe miqtë e tyre duan një rrugë realiste drejt anëtarësimit – një rrugë që shkon paralel me atë të Moldavisë dhe Ukrainës.

Ky presion do të jetë i justifikuar. Bashkimi ka ende detyrën të sigurojë që vendet e Ballkanit Perëndimor të mbeten të qëndrueshme për shkak të vetë bllokut dhe Ballkani Perëndimor po pret shumë gjatë.

Shqetësimet në lidhje me Gjeorgjinë dhe Turqinë, megjithatë, nuk ka gjasa të ngadalësojnë pranimin e Moldavisë dhe Ukrainës.

Por ofertat e Moldavisë dhe Ukrainës do të vazhdojnë të përballen me pengesa nëse zgjerimi i ri kërkon një rishikim të strukturës institucionale të bllokut.

Tashmë ka thirrje për largim nga kërkesa e unanimitet për miratimin e disa llojeve të masave dhe nëse bashkohen edhe dy vende të tjera, do të ketë thirrje për të racionalizuar procesin e vendimmarrjes edhe në aspekte të tjera.

Ekziston një problem strukturor me të cilin duhet të merret Bashkimi Evropian për të akomoduar Moldavinë dhe Ukrainën, dhe ky është buxheti dhe programet e shpenzimeve. Ukraina është dukshëm më e varfër se shumica e vendeve të BE-së dhe është gjithashtu një prodhues i madh bujqësor.

Për këto çështje do të zhvillohen beteja të ashpra politike. Një pjesë e zgjidhjes do të jetë padyshim në periudhat e gjata të tranzicionit derisa anëtarët e rinj të bashkohen plotësisht me programet e ndryshme të BE-së.

Sundimi i ligjit në Ukrainë dhe betejat e korrupsionit sigurisht që do të luajnë një rol të rëndësishëm në këtë proces.

Me Hungarinë dhe Poloninë që kanë parë rënien e demokracisë së tyre pas anëtarësimit, Unioni do të dëshirojë të ndërtojë masa mbrojtëse më të forta për të siguruar që anëtarët e ardhshëm të mos bëhen joliberalë kur t’i bashkohen bllokut.

Ndoshta detyra më sfiduese për Unionin deri më tani

Për Ukrainën, anëtarësimi në Union është më shumë se çështje stabiliteti. Është gjithashtu një çështje e prosperitetit në të ardhmen. Kur të bëhet pjesë e tregut të vetëm të integruar të BE-së dhe të respektojë rregullat e saj, numri i investimeve në këtë vend do të rritet, duke përfshirë investimet në fabrikat e tij. Rezultati me siguri do të jetë një rritje e fortë ekonomike, siç ishte rasti me shtetet e tjera postkomuniste që iu bashkuan bllokut.

Rezultati i luftës sigurisht që do të luajë një rol të madh në zhvillimin e Ukrainës. Por nëse ky vend mund të bëhet i sigurt, nuk ka asnjë arsye pse Bashkimi nuk mund ta ndihmojë atë të marrë një rrugë të ngjashme me atë të Polonisë në dekadat e ardhshme. Në fund të fundit, Bashkimi ka një histori arritjesh të mëdha pas tij: ai ka pajtuar armiqtë e vjetër në Evropën Perëndimore, ka ankoruar demokracinë në Evropën Jugore dhe ka sjellë reforma dhe prosperitet në Evropën Qendrore dhe në shtetet baltike.

Me drejtësi, përfundon Carl Bildt, detyra përpara është ndoshta më e vështirë se këto arritje – ndoshta më sfidueset e BE-së deri më tani. Por kjo është arsyeja pse ndikimi i tij do të jetë më i madhi. Rusia kërcënon paqen dhe stabilitetin e Evropës dhe futja e Moldavisë dhe Ukrainës në BE është vendimtare për forcimin e lindjeve të kontinentit. Kjo nga ana tjetër do të mbrojë Evropën në tërësi.