Kosovë
Profesori nga Novi Sadi: Serbia po fillon t’i ngjajë Rusisë gjithnjë e më shumë, po ia vështirëson vetes situatën me Kosovën
Pse Serbia është kaq kundër vendosjes së sanksioneve ndaj Rusisë dhe ia vështirëson vetes situatën në lidhje me negociatat me Kosovën? Kështu fillon teksti i mediat serbe Radar, me autor Vladimir Medoviq, Ekspert për të drejtën e Bashkimit Evropian dhe profesot në Novi Sad. Sipas tij, Serbia po fillon t’i ngjajë Rusisë gjithnjë e më shumë kur bëhet fjalë për qëndrimin ndaj demokracisë dhe shtetit të së drejtës. Problemi sipas analistit është se pas Banjskës gjithçka ndryshoi për Serbinë. “Ndoshta shumë e vështirë për një vend të dominuar nga retorika antiperëndimore”
Ky është teksti i plotë i Radar:
Në seancën e 28 marsit të këtij viti, Komisioni miratoi një projekt-mendim që mbështet anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës me shumicë prej dy të tretave të anëtarëve të pranishëm. Drafti i opinionit do të diskutohet nga Kuvendi Parlamentar në seancën plenare të planifikuar për më 16 prill. Në rast se Kuvendi Parlamentar miraton opinion pozitiv për anëtarësimin e Kosovës me shumicë prej dy të tretave, vendimin përfundimtar do ta marrë Komiteti i Ministrave, i cili seancën duhet ta mbajë gjatë muajit maj.
Ashtu siç pritej, miratimi i draft opinionit në Komisionin për Çështje Politike dhe Demokraci hasi në reagime të furishme nga autoritetet serbe. Kishte gjithçka, që nga kundërshtimet parimore se një vendim i tillë është i turpshëm dhe skandaloz, se përfaqëson fundin e së drejtës ndërkombëtare, se shkatërron të gjitha parimet mbi të cilat mbështetet Këshilli i Evropës, deri te akuzat personale kundër raportueses Dora Bakoyani dhe ato që rezultojnë dyshimet e Greqisë për tradhti ndaj Serbisë.
Madje, presidenti Vuçiq paralajmëroi mundësinë e daljes së Serbisë nga Këshilli i Evropës nëse Kosova pranohet në këtë organizatë.
Të ballafaquar me një tjetër disfatë diplomatike, autoritetet serbe u përpoqën që përgjegjësinë për dështimet e tyre t’ia bartin komunitetit ndërkombëtar, pra Perëndimit. Në këtë drejtim, presidenti Vuçiq në fjalimin e tij drejtuar kombit më 29 mars deklaroi se Serbia është në një situatë jashtëzakonisht të vështirë politike dhe se pa fajin e saj po paguan një çmim shumë të lartë për shkak të situatës gjeopolitike.
“Bëhet fjalë për presionin e përgjithshëm ndaj Serbisë dhe popullit serb, në radhë të parë për shkak të neutralitetit tonë ushtarak, qëndrimit ndaj konfliktit në Ukrainë dhe qëndrimit të Serbisë që dënon sulmin ndaj një vendi sovran, por nuk i bashkohet sanksioneve kundër Rusisë”.
Le të supozojmë për një moment se gjithçka tha presidenti është e vërtetë. Por nëse e gjithë kjo dihej paraprakisht, lind pyetja, pse Serbia është kaq kundër vendosjes së sanksioneve ndaj Rusisë dhe ia vështirëson vetes situatën në lidhje me negociatat me Kosovën?
Kujtojmë se presidenti Vuçiq ka deklaruar disa herë se Serbia nuk do të vendosë sanksione ndaj Rusisë për aq kohë sa mundet dhe për aq kohë sa ajo të durojë, pra derisa dëmi të jetë shumë i madh. Është e qartë se autoritetet serbe në këtë rast kanë vlerësuar se hyrja e Kosovës në Këshillin e Evropës pa themelimin paraprak të Asociacionit paraqet më pak dëm politik në krahasim me vendosjen e sanksioneve kundër Rusisë. Lind pyetja pse. A nuk duhet që qeveria serbe të përfaqësojë në radhë të parë interesat e veta kombëtare? Sidomos në rrethanat kur serbët nga Kosova nuk kanë ku të mbështeten tek kush tjetër përveç Serbisë për të ushtruar të drejtat e tyre. Në rrethana të tilla, a nuk është themelimi i Asociacionit interes jetik kombëtar i Serbisë? Çfarë është kaq liridashëse në refuzimin e vendosjes së sanksioneve ndaj një vendi që ka kryer agresion ushtarak kundër një vendi tjetër, duke shkelur të gjitha rregullat e së drejtës ndërkombëtare? Në fund të fundit, pse Serbia po e vështirëson edhe më shumë pozicionin e saj duke vazhduar të mbajë lidhje të ngushta politike dhe të sigurisë me Rusinë, duke shkaktuar kështu dyshime për drejtimin strategjik që po lëviz vendi? Dhe cili ishte qëllimi i vizitës demonstrative të Ministrit të Punëve të Jashtme Daçiq në Moskë vetëm një javë para votimit në Komisionin për Çështje Politike dhe Demokraci? Këto janë pyetje të cilave presidenti Vuçiq nuk iu përgjigj.
Një problem shtesë është se vetë Serbia po fillon t’i ngjajë Rusisë gjithnjë e më shumë kur bëhet fjalë për qëndrimin ndaj demokracisë dhe shtetit të së drejtës. Sigurisht që ka qenë një nga faktorët që ka ndikuar që Komisioni për Çështje Politike dhe Demokraci të miratojë një opinion pozitiv për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës me shumicë bindëse votash. Parregullsitë që vëzhgoi misioni vëzhgues ndërkombëtar gjatë zgjedhjeve të 17 dhjetorit të vitit të kaluar e vunë seriozisht në pikëpyetje natyrën demokratike të qeverisë në Serbi. Në këtë vlerësim kanë kontribuar edhe reagimet krejtësisht të papërshtatshme të autoriteteve serbe ndaj raportit preliminar të misionit vëzhgues. Fyerjet e Presidentit dhe Kryeministrit ndaj anëtarëve të misionit vëzhgues nga Parlamenti Evropian dhe Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës u perceptuan si një skandal politik i dorës së parë.
Presidenti paralajmëroi ndryshim të strategjisë në kundërshtim me pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Në fokus të argumentimit është obligimi i papërmbushur i Kosovës për themelimin e Bashkimit të Komunave Serbe, e jo në çështjen e statusit të shtetësisë.
Le të kujtojmë vetëm talljet dhe indiferencën me të cilën Beogradi zyrtar përshëndeti rezolutën e Parlamentit Evropian për parregullsitë zgjedhore në Serbi. Një politikë e tillë ndonjëherë vjen në vetvete dhe, si rregull, në momentin më të keq të mundshëm. E gjithë kjo rezultoi me izolimin politik të Serbisë dhe humbjen e çdo ndikimi në vendimmarrje në Komisionin për Çështje Politike dhe Demokraci. Epilogu është se përfaqësuesit e të gjitha grupeve politike në Asamblenë Parlamentare votuan për raportin e Dora Bakojanit, e cila edhe vetë i përket Partisë Popullore Evropiane, grup në të cilin bën pjesë edhe Partia Progresive Serbe. Ajo që është edhe më e pafavorshme për Serbinë, në mesin e tyre ishin deputetë të disa vendeve që nuk e njohën pavarësinë e Kosovës. Një rezultat i ngjashëm mund të pritet edhe gjatë votimit në Asamblenë Parlamentare të planifikuar për 16 prill.
Qeveria e Serbisë, para seancës vendimtare të Komitetit të Ministrave të planifikuar për më 11 maj, me kërkesë të presidentit Vuçiq, ka vendosur të formojë një ekip të posaçëm që duhet të pengojë anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Presidenti njoftoi edhe ndryshimin e strategjisë në kundërshtim me pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Fokusi i argumentimit duhet të jetë në obligimin e papërmbushur të Kosovës për të themeluar Bashkësinë e Komunave Serbe (CMU), dhe jo në çështjen e statusit të shtetësisë. Një strategji e tillë ka njëfarë kuptimi duke pasur parasysh se në nenin 4 të Marrëveshjes Bruksel-Ohër, Serbia ka pranuar obligimin që të mos e kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare. Në anën tjetër, themelimi i ZSO-së është obligim i Kosovës që nga Marrëveshja e parë e Brukselit e vitit 2013, dhe ky obligim është karakterizuar si prioritet me Marrëveshjen Bruksel-Ohër të vitit 2023. Prandaj kundërshtimi për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës për shkak të detyrimit të paplotësuar për themelimin e JSO-së nuk mund të vlerësohej si shkelje e Marrëveshjes Bruksel-Ohër.
Problemi është se pas Banjskës gjithçka ndryshoi. Është e qartë synimi i shteteve më të mëdha evropiane që sa më parë ta futin Kosovën në institucionet evropiane, në këtë rast në Këshillin e Evropës, dhe në këtë mënyrë të parandalojnë mundësinë e konflikteve të reja që do të çonin në rivizatim të kufijve. Dyshime shtesë për qëllimet e Serbisë shkaktohen nga simulimi i dukshëm i zhvillimit të procedurës penale kundër liderit të grupit të armatosur, Milan Radoiçiq. Konflikti në Banjska përmendet edhe në draft opinionin e miratuar nga Komisioni për Çështje Politike dhe Demokraci, i cili thekson ekzistencën e një lidhjeje ndërmjet grupit të armatosur që kreu sulmin dhe Beogradit, si dhe rrezikun real të dhunës së hapur në Kosova. Është fare e sigurt se kjo ka qenë një nga arsyet thelbësore për të cilën është marrë vendimi për përshpejtimin e pranimit të Kosovës në Këshillin e Evropës, pa pritur themelimin e Asociacionit.
Të ballafaquar me një tjetër disfatë diplomatike, autoritetet serbe u përpoqën që përgjegjësinë për dështimet e tyre t’ia bartin komunitetit ndërkombëtar, d.m.th.
Në draft opinionin e miratuar nga Komisioni për Çështje Politike dhe Demokraci, në këtë drejtim thuhet se themelimi i ZSO-së nuk është kusht për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, por se është obligim i rëndësishëm në procesin e normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, i cili zhvillohet nën kujdesin e BE-së. Prandaj, Komiteti për Çështje Politike dhe Demokraci i rekomandoi Komitetit të Ministrave që themelimin e OBSH-së ta trajtojë si obligim pas anëtarësimit, përmbushja e të cilit do të monitorohet nga institucionet e Këshillit të Evropës pas anëtarësimit të Kosovës në anëtarësimin e kësaj organizate. Ekipi i sapoformuar i Qeverisë së Serbisë ka një detyrë të vështirë ndërkohë që të bindë disa nga shtetet anëtare që e kanë njohur pavarësinë e Kosovës që të ndryshojnë rendin e gjërave dhe të kushtëzojnë anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës me themelimin e Këshillit. të Evropës. Ndoshta shumë e vështirë për një vend të dominuar nga retorika antiperëndimore e kultivuar me kujdes nga përfaqësuesit më të lartë të qeverisë dhe që po largohet gjithnjë e më shumë nga vlerat themelore demokratike mbi të cilat bazohet Këshilli i Evropës.
