Edward P. Joseph: Shtëpia e Bardhë e kuptoi se Vuçiq po manipulon SHBA-në dhe BE-në, gjithçka ndryshoi pas krizës në Kosovë

Edward P. Joseph, ligjërues në Universitetin Johns Hopkins në Uashington dhe ish-zëvendës shef i misionit të OSBE-së në Kosovë, në një intervistë ka thënë se sanksionet e SHBA-së ndaj kreut të BIA-s, Aleksandër Vulin, janë një sinjal se SHBA-të nuk do të tolerojnë më “manipulime masive të presidentit serb Aleksandar Vuçiq”.

Sipas Joseph, një ekspert i politikës së jashtme amerikane, i cili shërbeu në Ballkan për gati një dekadë, duke përfshirë edhe vitet e luftës, vendimi për të vendosur sanksione ndaj Vulinit ishte i vonuar, megjithëse është, siç thotë ai, një hap i jashtëzakonshëm që dërgon një mesazh: “Kaluan ditët e përkëdheljeve të pafundme për Vuçiqin, fillojnë ditët e përgjegjësisë”, tha ia për gazetën ‘Nova’.

Si e interpretoni vendimin e SHBA-së për vendosjen e sanksioneve ndaj drejtorit të BIA-s, Aleksandar Vulin? Çfarë mesazhi po i dërgohet Serbisë?

Së pari, ky hap është mjaft i vonë. Vulin ishte një figurë e dëmshme, e dënueshme në shumë nivele dhe për një kohë shumë të gjatë. Sulmet e tij ndaj SHBA-së datojnë të paktën në vitin 2014, vazhduan edhe nën administratën Trump dhe u përkeqësuan pas pushtimit rus të Ukrainës. Së dyti, ky është një hap i jashtëzakonshëm për SHBA-në. Unë kam vite që kritikoj qëndrimin “nuk shoh të keqe”, që në fakt është qëndrimi i SHBA-së ndaj Vuçiqit. Dhe tani qeveria amerikane akuzon zyrtarisht një bashkëpunëtor shumë të ngushtë të Presidentit Vuçiq për një sërë të këqijash: tregti droge, ndihmë në tregtinë e armëve, korrupsion dhe, në tre mënyrat e përmendura, forcimin e pozitës së Rusisë. Së treti, besoj se vendimi për Vulinin nuk është vetëm mesazh për presidentin Vuçiq, besoj se është mesazh brenda vetë qeverisë amerikane. Unë besoj se vendimi për Vulinin pasqyron ndjenjën në nivele shumë të larta të administratës së Biden – Sekretarit Blinken dhe kolegëve në Shtëpinë e Bardhë – se ata nuk do të tolerojnë më manipulimin masiv nga Vuçiqi. Një artikull i kohëve të fundit në revistën me ndikim Foring Policy – “Shtetet e Bashkuara po krijojnë krizën e Kosovës” – u lexua dhe u diskutua gjerësisht në Uashington. Në të, autori i parashtronte një sfidë sekretarit Blinken: Të vendosë rrënjësisht nëse çrregullimi në rajon dhe dëmtimi i besueshmërisë së SHBA-së ia vlen të përqafohet autokrati Vuçiq, i cili u refuzua nga një pjesë e konsiderueshme e publikut serb. Veçanërisht përmendet roli i Vulinit. Unë besoj se artikulli katalizoi ndjenjën në rritje tek disa në administratën e Bidenit se “mjaft është mjaft” me Presidentin Vuçiq. Duhet të kujtojmë rolin konkret që Vulin luajti për Vuçiqin. Siç thuhet në tekstin në FP-së, Vulin është “alter egoja” e Vuçiqit – i cili thotë me zë të lartë atë që Vuçiq po mendonte dhe nuk donte të thoshte për të ruajtur këtë pozicion. Prandaj, besoj se vendimi për sanksionimin e Vulinit dërgon këtë mesazh: “Ditët e përkëdheljeve të pafundme ndaj maskaradës së Vuçiqit kanë kaluar. Fillojnë ditët e përgjegjësisë”. Sigurisht që bashkëpunimi serbo-amerikan do të vazhdojë, por tani me përgjegjësi. Shpresoj se ambasadori Hill do ta pranojë dhe përmirësojë këtë qasje të re, më realiste për bashkëpunimin serbo-amerikan. Hill është një diplomat me shumë përvojë. Ai thjesht duhet të pranojë se qasja e vjetër, me pak ose aspak përgjegjësi as për Vulinin, as për Vuçiqin, paraqet një pengesë për bashkëpunimin serbo-amerikan.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka thënë se është i bindur se nuk ka prova se Vulin është i përfshirë në tregtinë e drogës dhe armëve. A ka mundësi që Amerika të dalë me një “akt të përgjithshëm” dhe të akuzojë zyrtarë të lartë të vendeve të tjera pa prova?

Jo, Thesari i SHBA-së nuk merr vendime të tilla sanksionesh pa shqyrtim serioz të bazës. Pyetja juaj na çon nga vendimi i SHBA-së deri te reagimi i autoriteteve serbe për Vulinin. Reagimi i Vuçiqit ndaj shpalljes së sanksioneve amerikane është një arsye tjetër për optimizmin tim. Nëse Vuçiq besonte se akuzat e SHBA-së për veprimet e Vulinit ishin të rreme, Vuçiq thjesht duhej ta kishte thënë këtë. Në vend të kësaj, presidenti serb bëri një krahasim absurd me zbulimin e kokainës në Shtëpinë e Bardhë. A po sugjeron Vuçiq që Presidenti Biden, ashtu si Vulin, dyshohet se është i përfshirë në trafikun e drogës? Vuçiq zbulon mendjelehtësinë dhe mungesën e gjykimit të tij. Në fund të fundit, vetë qytetarët e Serbisë kërkojnë largimin e Vulinit. Figurat e opozitës mbështetën në thelb akuzat e SHBA-së, duke e parë gjithashtu Vulin si një simbol të kriminalitetit të përhapur në qeveri. Një politikan i zgjuar do të distancohej pak nga Vulin. Në vend të kësaj, Vuçiq bëri të kundërtën. Ambasada amerikane nuk mund ta injorojë. Zyrtarët amerikanë duhet të vazhdojnë t’i bëjnë presion Vuçiqit për të hequr qafe Vulinin, siç tha presidenti serb se do të bënte.

Duket se Serbia është nën vëzhgimin e posaçëm të Uashingtonit kohët e fundit. Gjithashtu u botua një artikull i New York Times për lidhjet midis qeverisë dhe klanit kriminal të Veljko Belivuk, pasuar nga një mbledhje e komisionit të politikës së jashtme të Senatit amerikan, ku u tha se “sytë e amerikanëve janë të hapur” kur bëhet fjalë për qeverinë në Serbi. Çfarë duhet të thotë kjo?

Siç e kam thënë tashmë, mendoj se ka qëndrime të ndryshme në qeverinë amerikane dhe se po rritet ndërgjegjësimi për pozicionin që unë e kam mbrojtur prej kohësh: Presidenti Vuçiq po manipulon SHBA-në dhe BE-në. Unë besoj se faktorë të rëndësishëm në Uashington po zgjohen për shkak të kësaj, me vonesë. Mendoj se bisedimet janë intensifikuar kohët e fundit në administratën e Bidenit, siç e theksova më lart, veçanërisht pas krizës së fundit në Kosovë ku kryeministri Kurti u etiketua si fajtor për fajin edhe në Beograd. Tensionet tërhoqën vëmendjen ndaj politikës së SHBA-së ndaj Vuçiqit dhe ngritën pyetje në nivele të larta. Mendoj se e gjithë kjo tregon se ka kufij për atë që qeveria serbe, apo çdo qeveri, mund të arrijë duke lobuar në Uashington. Pyetja juaj humbet pikën më të rëndësishme: mënyra më e mirë për të treguar dhe vërtetuar realitetin e regjimit të Vuçiqit është përmes zërit kolektiv të popullit, pra protestave masive.

Kush tjetër nga Serbia mund të jetë në listën e sanksioneve të SHBA-së?

Sanksionet ndaj Vulinit ishin shumë të rëndësishme sepse më në fund thyen “faktorin e frikës” rreth sanksionimit të regjimit të Vuçiqit. Tani precedenti është krijuar. Presidenti Vuçiq dhe bashkëpunëtorët e tij tani po funksionojnë në një mjedis të ri – nëse Vulin mund të sanksionohet, atëherë edhe të tjerët munden. Pyetja e vërtetë është nëse dhe si do ta “kthejë gjelin” sërish Aleksandar Vuçiq.