Energjia

Ballkani Perëndimor përballet me afate të detyrueshme në lidhje me tregun e energjisë elektrike

Detyra e parë në tranzicionin energjetik të Ballkanit Perëndimor është bashkimi i tregut dhe në të njëjtën kohë përjashtimi nga CBAM, taksa kufitare e karbonit për importet që BE do të fillojë të vendosë në janar 2026.

Kështu kanë paralajmëruar ekspertët dhe përfaqësues të qeverive të rajonit në Forumin e Energjisë.

Ata folën për situatën në rajon dhe ranë dakord për veprime urgjente për integrimin.

Kjo duke nënkuptuar bashkëpunim të ngushtë ndërmjet ministrive përkatëse, operatorëve të sistemit të transmetimit dhe organeve rregullatore.

I ngarkuar, si pjesa tjetër e Evropës, nga turbulencat në tregun e energjisë elektrike mes pandemisë së coronavirusit, krizës energjetike dhe luftës në Ukrainë, Ballkani Perëndimor përballet me sfida të shumta edhe në segmentin e anëtarësimit të tyre në Bashkimin Evropian.

Shumë nga rregulloret e grumbulluara hyjnë në fuqi automatikisht për shtetet anëtare, ndërsa transpozimi në vendet e rajonit është më kompleks dhe kryhet nëpërmjet Komunitetit të Energjisë.

Grupi i fundit është paketa e direktivave dhe rregulloreve të BE-së mbi reformën e tregut të energjisë elektrike, e cila u diskutua në një nga panelet brenda Forumit të Energjisë.

Rajonet më të mëdha dhe më të koordinuara kanë qasje më të mirë në treg

Çelësi është gjithmonë në ndërlidhjet dhe të kesh më shumë tregje në sekuencë, tha Zoran Vujasinoviç, zyrtar përgjegjës për kodet e tregut të energjisë elektrike në Agjencinë e Bashkimit Evropian për Bashkëpunimin e Rregullatorëve të Energjisë (ACER).

“Kapacitetet më të mira të transmetimit sigurojnë që ka gjithmonë dikë për të përthithur apo ofruar”, theksoi ai për sa i përket tregut të balancimit të energjisë elektrike.

Sipas tij, ky treg po hapet shumë ngadalë për Ballkanin Perëndimor, ndërsa edhe në Evropë nuk po materializohet aq lehtë.

Duke iu kthyer integrimit në BE, ai theksoi faktin se rajonet më të mëdha dhe më të koordinuara kanë qasje më të mirë dhe kapacitete më të mëdha në dispozicion, shkruan AP.

Vujasinoviç u sugjeroi vendeve të rajonit që të kryejnë një proces më të thjeshtë bashkimi, përmes të ashtuquajturave NTC (kapacitetet neto transferuese), bazuar në analizën e shkëmbimeve dypalëshe.

Sipas mendimit të tij, do të duheshin disa vite, pas së cilave është e mundur të kthehet në bashkimin me Evropën Qendrore.

Edhe transpozimi i Paketës së Integrimit të Energjisë Elektrike të BE-së ende nuk është kryer.

Tregtarët në bursa tashmë po blejnë dhe shesin energji për dorëzimin në vitin 2026 dhe është e rëndësishme që ata të dinë se si do të funksionojë sistemi atëherë, tha Shefja e Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë Elektrike, Jasmina Trhulj.

Duke shtuar Paketën e Integrimit të Energjisë Elektrike (EIP) në kuadrin e tyre ligjor, Ballkani Perëndimor praktikisht do të bëhet anëtar i plotë i BE-së.

Ata e pranuan detyrimin në dhjetor të 2022 dhe detyra ishte menduar të përfundonte në fund të vitit të kaluar.

Asnjë palë kontraktuese në rajon nuk e dorëzoi atë, por ata po punojnë për të, pohoi Trhulj.

Jasmina Trhulj theksoi iniciativat dypalëshe të bashkimit të tregut që u nisën nga Serbia dhe Hungaria, dhe Mali i Zi dhe Italia, dhe vuri në dukje se vetëm Bosnja dhe Hercegovina ende nuk ka një projekt të tillë ndërsa tre palët e mbetura kontraktuese po punojnë me Greqinë.

Nëse Ballkani Perëndimor nuk po bën përparim, ata nuk mund të presin shtyrje apo kompromise

Jérôme Le Page, Kryetar i Komitetit të Energjisë Elektrike në shoqatën e Tregtarëve të Energjisë në Evropë, tha se ndryshimet që BE futi me reformën e saj të tregut nuk janë thelbësore, por se ajo thjesht e strukturoi atë pak më ndryshe.

“Ka të bëjë me sigurimin e sinjaleve afatgjata për investitorët në prodhimin e energjisë, ruajtjen dhe burimet e rinovueshme, por gjithashtu ofrimin e sinjaleve të mira dhe rrjetave të sigurisë për konsumatorët”.

BE-ja kërkon nga vendet e rajonit që për dy vjet të arrijnë atë që u deshën njëzet vjet atje.

Ai vlerësoi veçanërisht mënyrën se si BE-ja rregulloi segmentin e instrumenteve afatgjata të bazuara në treg – marrëveshjet e blerjes së energjisë (PPA) dhe kontratat e ardhshme.

“Ata janë shtylla kurrizore e mënyrës se si ne tregtojmë, si funksionon sistemi”, theksoi Le Page.

Duke rënë dakord me panelistët e tjerë, ai u shpreh se për një integrim të Ballkanit Perëndimor është e nevojshme që autoritetet shtetërore të krijojnë bashkëpunim të ngushtë me Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë, operatorët e tyre të sistemit të transmetimit (OST) dhe operatorët e tregjeve dhe bursave.

Le Page pranoi se është e vështirë të përmbushen detyrimet si ai për çmimin e karbonit.

BE-ja praktikisht kërkon nga vendet e rajonit që për dy vjet të arrijnë atë që u deshën njëzet vjet atje, shtoi ai.

“Kjo nuk është e lehtë dhe kjo është pothuajse e padrejtë. E megjithatë kjo është politika që ekziston”, pohoi ai.

Nga ana tjetër, puna në detyrat e lartpërmendura ka shumë rëndësi, tha Le Page.

“Por nëse nuk keni treguar ndonjë shenjë se po shkoni për përparim, autoritetet nuk do të jenë shumë të buta”, paralajmëroi ai.