Rusia

Strategjitë dhe metodat e shpërndarjes së lajmeve të rreme për keqinformim – Si i përdor Kremlini?

Në Ballkan, por edhe në gjithë Evropën, ka dezinformimi dhe ndërhyrje të Rusisë përmes lajmeve të rreme, me qëllim destabilizimin e vendeve dhe cenimin e demokracive.

Ky është fakt!

Pyetja është: Cilat strategji dhe metoda të shpërndarjes së lajmeve të rreme për keqinformim përdoren nga Moska?

Një pyetje jo e lehtë për t’u përgjigjur, por lidhur me këtë, Albanian Post ka kontaktuar me Jakub Kalenskyn, i cili është zëvendësdrejtor i COI Hybrid Influence, Qendrës Evropiane për Luftën ndaj Kërcënimeve Hibride.

Në komunikimin me të, Kalensky e ka të vështirë të përmbledhë me pak fjalë mënyrat se si ndërhyhet përmes dezinformimit në vendet e Ballkanit, pasi na ka folur fillimisht për problemet madhore që ky fenomen sjell në rajon dhe më gjerë.

Megjithatë, e përkufizon shkurtimisht se dezinformatorët po përpiqen të përdorin sa më shumë mjete dhe metoda të ndryshme të jetë e mundur, dhe të shohin se çfarë ngjit në publik.

“Kjo ‘çfarë ngjit’ do të jetë e ndryshme në çdo audiencë të caktuar të synuar, në varësi të gjendjes së mjedisit të informacionit, nga dobësitë e ndryshme”, shpjegon ai. “Dezinformatorët janë si një mjek i keq, që përpiqet të bëjë diagnozën më të saktë të pacientit të tij, të gjejë sëmundjet e tij dhe t’i përkeqësojë ato. Pacientë të ndryshëm do të kenë dobësi të ndryshme – por mekanizmi i përkeqësimit të tyre do të jetë i njëjtë”.

Po ashtu, shpjegon se metoda kryesore e arritjes së suksesit është “pika e ujit që bie mbi një gur”: nuk bën ndryshim sepse është shumë i fortë, por sepse është këmbëngulës.

“Pasi të keni shpërndarë informacionin e dezinformuar përmes kanaleve të shumta nëpërmjet altoparlantëve të shumtë për një kohë të gjatë – atëherë mund të arrini efektin kumulativ”, përkufizon ai këtë metodë.

Evropa Lindore nga ana tjetër, duke përmendur në veçanti Ukrainën, përballet me metodat dezinformuese ruse prej një dekade tashmë.

Në një publikim të shkurtit 2025, Kalensky, së bashku me kolegun e tij Roman Osadchuk, kanë përmendur edhe disa raporte mbi këtë temë dhe i kanë sjellë në trajtën e një artikulli.

Aty tregohet se ukrainasit kanë shumë më tepër përvojë në luftimin e propagandës dhe dezinformatave ruse sesa perëndimorët. Gjatë dekadës që nga protestat e Euromaidan në 2013, Ukraina ka identifikuar praktikat më të mira në luftimin e gënjeshtrave ruse.

Raporti i ri “Si Ukraina lufton dezinformimin rus: kosherja vs mamuthi” nxjerr në pah 10 mësime kryesore nga kjo luftë.

Jo çdo ide funksionoi mirë, por përmes provës dhe gabimit, Ukraina mësoi se cilat mjete dhe metoda janë më efektive, fjala bie.

Është e mundur të frenohet në mënyrë thelbësore ndikimi i propagandës ruse, por vendet demokratike duhet së pari ta marrin kërcënimin shumë më seriozisht. Ky është hapi fillestar thelbësor; gjithçka tjetër do të pasojë. Kuptimi i rrezikut plus grumbullimi i vendosmërisë dhe vullnetit për ta kundërshtuar atë janë thelbësore.

Në letër, të kuptuarit e kërcënimit duket se ekziston.

Forumi Ekonomik Botëror e shpalli dezinformimin rrezikun afatgjatë më të rëndësishëm vetëm disa javë më parë. Në vitin 2018, Plani i Veprimit i BE-së kundër dezinformimit e quajti dezinformimin rus kërcënimin më të madh për BE-në.

Megjithatë, pavarësisht se sa shpesh dokumentet e politikës perëndimore pranojnë “kërcënimin numër një”, veprimi dhe burimet nuk materializohen. Përpjekjet evropiane kundër dezinformimit mbeten të pamjaftueshme dhe të financuara deri në pikën që nuk mund të dallonin as një valë dezinformimi.

Kështu që fushatat propagandistike ruse vazhdojnë të kenë sukses: siç zbulojnë sondazhet e shumta, gënjeshtrat e Kremlinit ende ndikojnë në një pjesë të konsiderueshme të shoqërive evropiane.

Miliarda kundër miliona: avantazhi asimetrik i Kremlinit
Kjo është në kontrast të plotë me qasjen e Kremlinit. Siç është dokumentuar nga Oscar Jonsson në librin e tij “Kuptimi rus i luftës”, dokumentet strategjike ruse dhe udhëheqja e lartë ushtarake kanë futur gradualisht një rëndësi më të madhe të masave joushtarake si konfrontimi informacioni në konfliktet moderne, deri në pikën që ato konsiderohen edhe më të rëndësishme se ato ushtarake.

Për më tepër, rusët zbatojnë planet e tyre strategjike. Elementet e agresionit të informacionit të Kremlinit 2013-2014 kundër Ukrainës dhe përpjekjet e 2016 kundër SHBA-ve ishin përshkruar teorikisht vite më parë – siç vëren Jonsson, “është kritike të kuptohet teorizimi rus për luftën, sepse sjellja ruse shpesh e pason atë”.

Siç tha me elokuencë Volodymyr Yermolenko në intervistën për raportin:

“BE e pa hapësirën e informacionit si një treg të madh ku ju vini, shisni mallrat tuaja, blini mallra të tjera dhe të gjithë janë të lumtur. Rusët, nga ana tjetër, e trajtuan hapësirën globale të informacionit si një fushë beteje. Nuk është një treg ku ju vini për të shitur mallrat tuaja. Është një fushë beteje ku ju qëlloni dhe përpiqeni të shmangni të qëlluarin.”

Lidhja shumë e ngushtë midis informacionit dhe fushave ushtarake në botëkuptimin e Kremlinit është e prekshme, jo abstrakte. Propagandistët rusë kanë marrë medalje për pjesëmarrje në luftëra – jo për raportim, por për angazhim aktiv. Kjo ndodhi në Siri shtatë vjet më parë dhe përsëri pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022. Kremlini i sheh këto zëdhënëse si pjesë të ushtrisë së tyre, një perspektivë e humbur për Perëndimin.

Mund të shihet theksi në luftën e informacionit në dokumentet strategjike ruse, të përkthyer në miliarda dollarë të derdhur në këtë luftë.

Sipas Qendrës Globale të Angazhimit të SHBA-ve, Kremlini shpenzon 4-6 miliardë dollarë në vit, që nuk përfshin buxhetet për Russia Today dhe Sputnik. Vlerësimet e mëparshme flisnin për rreth 2 miliardë dollarë në vit. Megjithatë, kjo shifër mbulonte vetëm pseudo-mediat zyrtare të Kremlinit dhe nuk mbulonte burimet e GONGO-ve të ndryshme, fondacioneve, mediave gri, ushtrisë dhe shërbimeve sekrete, ambasadave, fabrikave të trollëve dhe aktorëve të tjerë të përfshirë në dezinformim dhe propaganda (shumë nga ky buxhet është sekret).

Kështu, mund të jemi të sigurt vetëm se 2 miliardë dollarë janë shpenzime minimale dhe shuma e përgjithshme ka të ngjarë të jetë disa herë më e madhe.

Ndërkohë, ekipet evropiane që kundërshtojnë këtë kërcënim janë relativisht të vogla. Përpjekja më e dukshme e BE-së që dokumenton dhe hedh poshtë gënjeshtrat ruse, fushata EUvsDisinfo, tani ka një buxhet vjetor prej 12 milionë euro. Dikur ishte shumë më pak dhe në tre vitet e para të ekzistencës së tij nuk kishte fare buxhet.

Siç theksoi Luftërat e Informacionit të Richard Stengel vite më parë, vendet perëndimore mbeten të numëruara dhe të tejkaluara nga aktorët keqdashës të informacionit.

Situata ka qenë e ngjashme edhe përtej Atlantikut. Siç theksoi Richard Stengel në librin e tij “Luftërat e informacionit” vite më parë, vendet perëndimore mbeten shumë të numëruara dhe të tejkaluara nga aktorët keqdashës që armatosin fushën e informacionit.

Mjetet ekzistojnë, sikur Perëndimi të kishte vullnet
Është e vështirë të përcaktohet nëse përgjigja joadekuate rrjedh nga dështimi për të kuptuar peshën e kërcënimit ose nga mungesa e vendosmërisë dhe vullnetit për të luftuar. Megjithatë, tejkalimi i kësaj pengese fillestare duket më sfiduesja.

Sapo Perëndimi kupton kërcënimin e dezinformimit rus dhe e transformon atë njohje nga fjalët e thjeshta në dokumentet e politikave në veprime dhe burime konkrete, papritmas shfaqet një univers i tërë kundërmasash. Përvoja e ukrainasve, të cilët kanë provuar tashmë shumicën e këtyre kundërmasave në dekadën e fundit, mund të ndihmojë në identifikimin e atyre më thelbësore dhe më efektive.

Në raport janë identifikuar detyrat bazë dhe kushtet pa të cilat është e pamundur të bëhet diçka tjetër. Këto janë ndër të tjera:

-monitorim i gjerë;

-zbërthim i shpejtë;

-prioritizimi i veprimit mbi soditjen dhe procedurat burokratike.

Këto mjete ndonjëherë konsiderohen të diskutueshme në Perëndim – shumë nga të intervistuarit tanë ukrainas në fakt i panë ato si pjesën më të rëndësishme të kutisë së veglave.

Por të gjitha aktivitetet e ndryshme ukrainase kundër dezinformatave, të ndërmarra çdo ditë nga mijëra, janë të mundshme vetëm falë një kuptimi fillestar të gjerësisë dhe thellësisë së problemit. Kuptimi do të thotë që veprimi nuk ndalet në shkrimin e një ose dy fjalive në dokumentet e politikave.

Thënë kjo, pse na shërben me detaje ky raport mbi Ukrainën, kur dinamika e Ballkanit, siç përmend edhe vetë Kalensky, është shumë e ndryshme, me dinamika të gjera dhe gjeopolitikë rrënjësisht të tërthortë me atë të Ukrainës?

Dhe janë vendet baltike, ato të cilat e mbartin sekretin: Thjesht sepse në bazë të luftës për dezinformimi në Ukrainë, ato (veçanërisht Estonia), kanë arritur të shmangin masivisht lajmet e rreme dhe të minimizojnë efektet që vijnë prej tyre.

Këtë duhet ta mësojë edhe Ballkani tejet i kërcënuar si nga dezinformimi rus, ashtu edhe nga ai kinez.

Ndërsa, Shqipëria, po hedh hapat e para, me ngritjen e një Komisioni të Posaçëm kundër ndërhyrjeve të huaja në demokraci, të njohur shkurtimisht edhe si Komisioni për Dezinformimin.

Do të mundet të japë efektin e nevojshëm, të gjejë mjetet me të cilat duhet të luftojë këtë fenomen dhe të bëhet precedent për pesë vendet e tjera rajonale?

Koha do ta tregojë…