Britania e Madhe

Britania e Madhe mban zgjedhjet më 4 korrik – krejt çka duhet ditur

Britania e Madhe do të mbajë zgjedhjet e para kombëtare në pothuajse pesë vjet të enjten, derisa sondazhet thonë se Partia Konservatore e kryeministrit, Rishi Sunak do të ndëshkohet për dështimin në përmbushjen e premtimeve të bëra gjatë 14 vjetëve në pushtet.

Konservatorët e qendrës së djathtë morën pushtetin gjatë krizës globale financiare dhe kanë fituar tri palë zgjedhje të tjera që atëherë. Por ato vite janë shënuar nga një ekonomi e plogësht, shërbime publike në rënie dhe një sërë skandalesh, duke i bërë konservatorët, siç njihen zakonisht, objektiva të lehtë për kritikët e majtë dhe të djathtë, raporton AP.

Partia Laburiste, e cila anon nga e majta, është shumë përpara në shumicën e sondazheve të opinionit pasi e përqendroi fushatën e saj në një fjalë të vetme: Ndryshimi.

Por konservatorët përballen edhe me sfida të tjera. Partia e re e Reformës po merr votat e krahut të djathtë të konservatorëve pasi kritikoi udhëheqjen konservatore për dështimin në kontrollin e imigracionit.

Si do të funksionojnë zgjedhjet?

Njerëzit në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar do të zgjedhin të 650 anëtarët e Dhomës së Ulët të Parlamentit, një për çdo zonë zgjedhore lokale. Nuk ka zgjedhje paraprake apo balotazh, vetëm një rund votimi më 4 korrik.

Britania përdor një sistem votimi “first past the post”, që do të thotë se kandidati që përfundon në krye në çdo zonë zgjedhore do të zgjidhet, edhe nëse nuk merr 50% të votave. Kjo në përgjithësi ka çimentuar dominimin e dy partive më të mëdha, Konservatorëve dhe Laburistëve, sepse është e vështirë për partitë më të vogla të fitojnë vende nëse nuk kanë përqendruar mbështetjen në fusha të veçanta.

Si zgjidhet kryeministri?

Partia që komandon shumicën në Dhomën e Ulët, qoftë e vetme ose me mbështetjen e një partie tjetër, do të formojë qeverinë e ardhshme dhe lideri i saj do të jetë kryeministër.

Kjo do të thotë se rezultatet do të përcaktojnë drejtimin politik të qeverisë, e cila është udhëhequr nga konservatorët e qendrës së djathtë për 14 vjetët e fundit. Partia Laburiste e qendrës së majtë shihet gjerësisht të jetë në pozitën më të fortë.

Kush po kandidon?

Sunak, një ish shef i Thesarit, i cili ka qenë kryeministër që nga tetori i vitit 2022, po udhëheq partinë e tij në zgjedhje. Kundërshtari i tij kryesor është Keir Starmer, një ish-drejtor i prokurorisë publike në Angli dhe udhëheqës i Partisë Laburiste që nga prilli i vitit 2020.

Por partitë e tjera, disa prej të cilave kanë mbështetje të fortë rajonale, mund të jenë vendimtare për formimin e një qeverie koalicioni nëse askush nuk fiton një shumicë të përgjithshme.

Partia Kombëtare Skoceze, e cila bën fushatë për pavarësinë e Skocisë, Liberal Demokratët dhe Partia Unioniste Demokratike, e cila kërkon të ruajë lidhjet midis Britanisë dhe Irlandës së Veriut, janë aktualisht tri partitë më të mëdha në Parlament pas Konservatorëve dhe Laburistëve. Shumë vëzhgues mendojnë se Partia e re e Reformës, e kryesuar nga aktivisti i Brexit, Nigel Farage, mund të marrë votat e konservatorëve.

Pse konservatorët janë nën presion?

Konservatorët janë përballur me një sfidë pas tjetrës që kur morën pushtetin në vitin 2010. Së pari ishin pasojat nga kriza financiare globale, e cila rriti borxhin e Britanisë dhe bëri që konservatorët të impononin vite të tëra masash shtrënguese për të balancuar buxhetin. Më pas ata e larguan Britaninë nga Bashkimi Evropian, luftuan me një nga shpërthimet më vdekjeprurëse të COVID-19 në Evropën Perëndimore dhe panë inflacionin të rritet pasi Rusia pushtoi Ukrainën.

Pavarësisht nga rrethanat, shumë votues fajësojnë konservatorët për morinë e problemeve me të cilat përballet Britania, nga derdhjet e ujërave të zeza dhe shërbimi jo i besueshëm i trenave, deri te kriza e kostos së jetesës, krimi dhe fluksi i emigrantëve që kalojnë Kanalin Anglez me varka të tejmbushura.

Për më tepër, partia është njollosur nga gabimet e përsëritura etike të ministrave të qeverisë. Skandalet ndoqën ish-kryeministrin Boris Johnson nga detyra dhe përfundimisht nga Parlamenti, pasi u zbulua se ai kishte gënjyer ligjvënësit. Pasardhësja e tij, Liz Truss, qëndroi në detyrë vetëm 45 ditë pasi politikat e saj ekonomike dëmtuan ekonominë.

Cilat janë çëshjet më të mëdha?

Ekonomia: Britania ka luftuar me inflacionin e lartë dhe rritjen e ngadaltë ekonomike, të cilat janë kombinuar duke i bërë shumicën e njerëzve të ndihen më të varfër. Konservatorët arritën të kontrollonin inflacionin, i cili u ngadalësua në 2% në vit deri në maj, pasi arriti kulmin në 11.1% në tetor të vitit 2022, por rritja mbetet e ngadaltë, duke ngritur pikëpyetje në lidhje me politikat ekonomike të qeverisë.

Imigrimi: Mijëra azilkërkues dhe migrantë ekonomikë kanë kaluar Kanalin Anglez me varka të tejmbushura vitet e fundit, duke shkaktuar kritika se qeveria ka humbur kontrollin e kufijve të Britanisë. Politika e nënshkrimit të konservatorëve për ndalimin e varkave është një plan për të dëbuar disa prej këtyre emigrantëve në Ruanda. Kritikët thonë se plani shkel të drejtën ndërkombëtare, është çnjerëzor dhe nuk do të bëjë asgjë për të ndaluar njerëzit që të ikin nga lufta, trazirat dhe uria.

Kujdesi shëndetësor: Shërbimi Shëndetësor Kombëtar i Britanisë, i cili ofron kujdes shëndetësor falas për të gjithë, është i rrënuar me lista të gjata pritjeje për gjithçka, nga kujdesi dentar deri te trajtimi i kancerit. Gazetat janë të mbushura me histori për pacientë të sëmurë rëndë të detyruar të presin orë të tëra për një ambulancë, pastaj më gjatë për një shtrat spitalor.

Mjedisi: Sunak është tërhequr nga një sërë angazhimesh mjedisore, duke shtyrë afatin për përfundimin e shitjes së automjeteve të pasagjerëve me benzinë dhe naftë dhe duke autorizuar shpime të reja nafte në Detin e Veriut. Kritikët thonë se këto janë politika të gabuara në një kohë që bota po përpiqet të luftojë ndryshimet klimatike.

Pse po mbahen zgjedhjet?

Sunak i habiti ekspertët dhe shumicën e ligjvënësve të tij gjashtë javë më parë kur caktoi zgjedhjet për 4 korrik, të paktën tre muaj më herët se sa pritej.

Ndërsa shumica e vëzhguesve mendonin se votimi do të bëhej në vjeshtë, Sunak vendosi për më herët, duke shpresuar se lajmet pozitive ekonomike do ta ndihmonin të bindte votuesit se politikat konservatore kishin filluar të funksiononin.

Vendimi ishte aq befasues sa komentuesit kishin spekuluar për kohën e zgjedhjeve prej muajsh, sepse mandati parlamentar ishte planifikuar të përfundonte në mes të dhjetorit. Ndërsa çdo parlament zgjidhet deri në pesë vjet, kryeministri mund të thërrasë zgjedhje sa herë që është më e favorshme politikisht.