Borrell: Dialogu Prishtinë-Beograd, koha të merret përgjegjësia dhe për të ecur drejt BE-së

Përfaqësuesi i Lartë i diplomacisë së BE-së, Josep Borrell, nëpërmjet një shkrimi editorial pak përpara takimit të kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti dhe presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiq, në Ohër, ka thënë se e vetmja rrugë për anëtarësimin në BE është normalizimi i marrëdhënieve mes dy palëve. Ai ka përmendur edhe situatën e shkaktuar në veri në shtator të vitit të kaluar. Gjithashtu, ka bërë thirrje që të nënshkruhet marrëveshja evropiane nga të dyja palët.

Shkruan: Josep Borrell

Këtë të shtunë do të thërras një takim të nivelit të lartë të Dialogut Beograd-Prishtinë. Kësaj here është ndryshe nga takimet e mëparshme. Jo vetëm sepse do të takoj Presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq dhe Kryeministrin e Kosovës, Albin Kurti në rajon, në Ohër të Maqedonisë së Veriut, në vend që të takohem në sallat e njohura të Shërbimit Evropian të Veprimit të Jashtëm në Bruksel. Por edhe sepse diskutimin tonë do ta fokusojmë në Aneksin e Zbatimit të Marrëveshjes së fundit të BE-së që do të rezultojë në normalizimin e gjerë të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Të dyja së bashku, në thelb, do të rezultojnë në normalizimin e jetës së banorëve në rajon dhe do të hapin rrugën përkatëse të Kosovës dhe Serbisë drejt anëtarësimit në BE.

Ballkani Perëndimor është i ndryshëm nga çdo rajon tjetër në fqinjësinë e afërt të BE-së. Këtë e kuptova edhe para se të bëhesha Përfaqësues i Lartë/Zëvendëspresident i BE-së në dhjetor 2019.

Një nga hapat përpara se të bëhesh kreu i politikës së jashtme të BE-së është një seancë dëgjimore në Parlamentin Evropian. Gjatë shkëmbimit tim me Parlamentin, një vëmendje e veçantë iu kushtua këtij rajoni të rrethuar nga BE-ja, dhe në veçanti planet dhe idetë e mia për Dialogun për normalizimin e marrëdhënieve, të cilin BE-ja e ka lehtësuar në atë moment për gati 10 vjet. U angazhova me këtë rast që të kryej vizitën time të parë dypalëshe si HRVP në Kosovë dhe Serbi – një premtim që e mbajta.

Sapo mora zyrtarisht detyrën si Përfaqësuesi i Lartë për Politikën e Jashtme dhe të Sigurisë së BE-së dhe zëvendëspresident i Komisionit Evropian, Ballkani Perëndimor u bë natyrisht një nga pikat kryesore të vëmendjes sime. Sa herë që takoj përfaqësuesit e shoqërisë civile gjatë vizitave të mia të shumta në rajon, ata më shprehin qartë një gjë: Shumica e njerëzve që jetojnë në Ballkan nuk duan të mbeten të mbërthyer në vitet 1990, të ballafaquar vazhdimisht me rikthimin e së kaluarës. Ata duan të shikojnë përpara dhe jo prapa, të jetojnë në demokraci, të qeverisur nga shteti ligjor, në shoqëri që ofrojnë mundësi për të gjithë. Dëshira për të qenë anëtarë të komunitetit tonë të vlerave nuk është një ëndërr e largët dhe unë i mbështes aspiratat e tyre ashtu siç bën e gjithë lidershipi i BE-së. Ballkani Perëndimor është pjesë e Evropës. Dhe sigurisht që nuk janë çip për t’u përdorur nga Putini në ëndrrat e tij imperialiste.

Megjithatë, për të hapur rrugën drejt arritjes së objektivit të anëtarësimit në BE, Serbia dhe Kosova duhet të normalizojnë marrëdhëniet. Nuk ka rrugëdalje. BE-ja ka bërë pjesën e saj dhe Dialogu Beograd-Prishtinë është pjesë qendrore e mandatit tim. Këshilli u pajtua me propozimin tim për të emëruar ambasadorin Lajçak si Përfaqësues Special i BE-së për Dialogun Beograd-Prishtinë dhe çështje të tjera rajonale të Ballkanit Perëndimor, me detyrën e parë përshpejtimin e procesit. Dhe kjo është ajo që ne bëmë. Në vitin 2020, ne mbajtëm disa takime të nivelit të lartë dhe të kryenegociatorëve në Bruksel, të fokusuara në negocimin e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse ligjërisht të detyrueshme për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës që trajton të gjitha çështjet e pazgjidhura.

Askush nuk mund të thotë se një detyrë kaq monumentale sa lehtësimi i një marrëveshjeje normalizimi do të ishte e lehtë. Ka pasur ulje-ngritje, dhe shumë shpesh çështjet e konsideruara të vogla dhe teknike janë dëshmuar shumë të ndjeshme dhe politike, me potencialin për t’u kthyer në të dhunshme.

Lufta e agresionit rus kundër Ukrainës ndryshoi pamjen. Dialogu nuk ka të bëjë vetëm me Kosovën dhe Serbinë. Ajo duhet parë në kontekstin aktual më të gjerë gjeopolitik, një moment përcaktues në historinë evropiane.

Por në vend që të avancojmë në tablonë e përgjithshme të normalizimit të marrëdhënieve për ta bërë Evropën më të sigurt dhe për të siguruar një të ardhme më të mirë për njerëzit e rajonit, koha dhe energjia jonë u përthith nga menaxhimi i krizës, barrikadat dhe kërcënimet e dhunës me një afat pas tjetrit në gjysmën e dytë të 2022. Nuk ishte e lehtë të qetësohej situata dhe të shmangej një konflikt i plotë, por ia dolëm.

Ky rreth vicioz krizash në prag të përshkallëzimit apo edhe dhunës duhej të ndalej. Prandaj, në shtator 2022, ne – të mbështetur nga liderët e Gjermanisë dhe Francës dhe miqtë tanë amerikanë – i bëmë një propozim të guximshëm Presidentit të Serbisë Vuçiq dhe Kryeministrit të Kosovës Kurti. Një propozim që do t’i jepte fund menaxhimit të krizës dhe në vend të kësaj do të zhvendoste vëmendjen te normalizimi dhe pajtimi, dhe që do të ndihmonte të gjithë rajonin të kërcejë përpara drejt Evropës.

Gjatë takimit të fundit të nivelit të lartë mes dy liderëve, të cilin e kam thirrur më 27 shkurt të këtij viti, ata ranë dakord se nuk nevojiten diskutime të mëtejshme për Propozimin e Bashkimit Evropian për rrugën e normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, një dokument i miratuar nga të gjithë. 27 shtete anëtare të BE-së në takimin e Këshillit Evropian në shkurt. Kjo nuk është një arritje e vogël dhe është një hap i rëndësishëm përpara. Por ende nuk është punë e kryer.

Kjo është arsyeja pse tani është koha për t’u fokusuar në pamjen më të gjerë dhe për të mos lejuar që një dritare tjetër mundësie të mbyllet para syve të banorëve të rajonit, siç ka ndodhur disa herë në ngjarjen e fundit.

Tani është koha që Serbia dhe Kosova të bien dakord për aneksin e zbatimit, i cili është pjesë integrale e Marrëveshjes dhe të ndajnë një mirëkuptim të qartë se si të zbatojnë dispozitat e tyre.

BE-ja nuk është një mbajtës i thjeshtë shënimesh dhe as palë në Dialog: ne jemi dhe mbetemi lehtësues në këtë Dialog. BE-ja është shtëpia përfundimtare për Serbinë dhe Kosovën. Unë do të vazhdoj të punoj pa u lodhur drejt arritjes eventuale të një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve që është e pranueshme për vendet anëtare të BE-së, është në përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe ‘acquis’ evropiane dhe kontribuon në stabilitetin rajonal. Marrëveshja në tryezë është një hap i rëndësishëm drejt këtij objektivi.

Është koha që liderët e Kosovës, Serbisë dhe të gjithë Ballkanit Perëndimor të tregojnë guxim dhe të tregojnë përgjegjësi të përbashkët për suksesin e procesit të anëtarësimit në BE të rajonit.

“Detyra e liderit është që t’i çojë njerëzit e tij/saj nga atje ku janë atje ku nuk kanë qenë”, tha një nga kolegët e mi me përvojë. Detyra e liderit është gjithashtu të ofrojë cilësinë e jetës që njerëzit duan, do të shtoja unë, cilësinë e jetës që sjell anëtarësimi në BE.