Analiza e Euronews| Pasaporta ‘më e keqe’ e Evropës, pse Kosovës nuk i liberalizohen vizat?

Ndërsa shumica e njerëzve në Evropë dhe Ballkanin Perëndimor thjesht mund të paketojnë valixhen, të blejnë një biletë dhe të marrin pasaportën e tyre për të shkuar në destinacionin e zgjedhur të pushimeve verore, qytetarët e Kosovës kurrë nuk e kanë pasur këtë privilegj.

Gati dy milionë njerëz që jetojnë në shtetin më të ri të Evropës duhet të durojnë procesin rraskapitës, që kërkon kohë dhe kosto për aplikimin për vizë në BE dhe në zonën Shengen.

Pavarësisht premtimeve nga Brukseli, Kosova mbetet i vetmi vend në Evropën kontinentale përveç Rusisë dhe Bjellorusisë jashtë regjimit pa viza të BE-së. Nuk ka të bëjë vetëm me pushimet, por kosovarët dëshirojnë të studiojnë ose të marrin kujdes mjekësor në Evropën Perëndimore.

Udhëtimi pa viza është ende një ëndërr

Problemet e vizave kosovare janë po aq të vjetra sa edhe vetë vendi. Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia gati një dekadë pas konfliktit të viteve 1998-1999 që çoi në një ndërhyrje të NATO-s kundër regjimit të Beogradit të Slobodan Millosheviçit.

Marrëveshja e Kumanovës siguroi tërheqjen e forcave të kontrolluara nga Beogradi nga provinca me shumicë etnike shqiptare dhe i lejoi OKB-së të krijonte një mision civil me NATO-n që ofronte siguri, duke e bërë Kosovën të vetmin protektorat të OKB-së në Evropë.

Që atëherë, komuniteti ndërkombëtar i udhëhequr nga OKB-ja, SHBA-ja dhe Bashkimi Evropian kishin investuar një sasi të paprecedentë financimi dhe përpjekjesh për të siguruar që vendi të bëhej shpejt një demokraci e plotë.

Në vitin 2007, Brukseli themeloi misionin e tij më të madh civil në një shtet joanëtar, Misionin e BE-së për Sundimin e Ligjit ose EULEX, për të ndihmuar gjyqësorin vendas dhe për të ofruar mbështetje për forcën policore.

Megjithatë, që nga deklarata e vitit 2008, Serbia – e cila e sheh ish-krahinën e saj si pjesë të territorit të saj – është përpjekur në mënyrë aktive të parandalojë që Kosova të bëhet një anëtare e plotë e organizatave ndërkombëtare si OKB-ja dhe Interpoli.

Përveç kësaj, Serbia ka udhëhequr një fushatë ndërkombëtare të çnjohjes në një përpjekje për t’i mohuar Kosovës statusin e saj, me regjimin e liberalizimit të vizave të prekur gjithashtu nga mosmarrëveshja.

Të gjitha vendet e tjera në rajon kanë negociuar me sukses regjimin e liberalizimit të vizave midis 2009 dhe 2010.

Për Kosovën, megjithatë, e drejta për udhëtim të lirë në BE dhe në zonën Shengen mbeti një karotë që Brukseli vazhdon ta tundë përpara hundës së qeverisë së Prishtinës, tha analistja e shoqërisë civile Donika Emini.

Vendit iu premtua liberalizimi i vizave disa herë që nga viti 2008, më së shumti në vitin 2014, pas zgjidhjes së një mosmarrëveshjeje kufitare me Malin e Zi.

Më herët në qershor, Këshilli i BE-së u tha se po shqyrtonte heqjen e pengesës ndërsa vendet perëndimore përpiqeshin të rrisnin ndikimin e tyre në rajon, nga frika se Rusia mund të shfrytëzonte vakumin në mes të luftës së saj në Ukrainë.

Megjithatë, liberalizimi i vizave, i dhënë vendeve më të reja kandidate, Moldavisë dhe Ukrainës, respektivisht në vitin 2014 dhe 2017 mbeti edhe një herë një ëndërr e vërtetë për kosovarët.

Kostot

Ka shumë komplikime që lindin nga rregullat e vendeve të ndryshme për lëshimin e vizave, shpesh duke shkaktuar kosto shtesë dhe kohë të humbur për të kapërcyer burokracitë.

Shpesh, pengesat janë të pamundura për t’u zgjidhur, veçanërisht nëse dikush dëshiron të transferohet në një nga vendet anëtare të BE-së. Qytetarët e Kosovës që duan të marrin një vizë austriake për qëndrim duhet të aplikojnë për të në Shkup, edhe pse ka një ambasadë austriake në Prishtinë.

Nëse ata kanë nevojë për një vizë belge “D”, ambasada do t’i kërkojë me dashamirësi ta marrin atë në Sofje, pavarësisht se ata gjithashtu kanë nevojë për vizë për të hyrë në Bullgari.

Disa ambasada, si ato italiane apo gjermane, janë përpjekur maksimalisht për të përmirësuar procesin dhe aplikacioni mund të dorëzohet në Prishtinë pa pasur nevojë për ndërmjetës.

Të tjerët, duke përfshirë ambasadën zvicerane, përdorin një agjenci ndërmjetëse që merr dokumentet e aplikimit dhe dorëzon vizën nëse miratohet, por kjo ndonjëherë mund të jetë e ndërlikuar dhe e kushtueshme.

Me kalimin e viteve, shumë agjenci private u shfaqën pranë ambasadave të ndryshme, duke ngarkuar një shumë për të ndihmuar njerëzit të përgatisin të gjitha dokumentet e nevojshme, të cilat përfshijnë gjithçka, nga deklaratat bankare, të dhënat e punësimit apo deklaratat tatimore.

Disa vende as që do t’i konsiderojnë kosovarët për hyrje. Pavarësisht nga parimi që një vizë Shengen duhet t’u japë akses të 26 vendeve të zonës, Spanja ka përcaktuar që vizat nuk përfshijnë hyrjen në vend.

Si një vend që nuk e njeh, Spanja nuk i sheh dokumentet kosovare si të vlefshme, me të vetmen mënyrë që qytetarët e saj të vizitojnë vendin duke marrë një kartë qëndrimi ose një dokument tjetër në një shtet tjetër anëtar të BE-së.

Spanja mbetet një nga mosnjohësit më të vendosur të pavarësisë së Kosovës, gjë që shumë besojnë se rrjedh nga frika e brendshme se rajonet me lëvizje të forta pro-pavarësisë si Katalonja mund të përdorin shembullin e Kosovës si justifikim për rastin e tyre.

Qeveria e Prishtinës e ka pasur gjithmonë në synimin e saj anëtarësimin në BE, ndërsa kosovarët janë lehtësisht kombet më pro-bllokut në rajon, tha Emini.

“Kosova përballet me sfida të mëdha për integrimin e saj në BE për shkak të çështjes së mosnjohësve. Udhërrëfyesi e ka marrë më vonë se vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor dhe udhërrëfyesi për Kosovën ndryshon dukshëm nga ai që ka marrë pjesa tjetër e rajonit”, theksoi Emini.

Pasaporta e Kosovës më keq se ajo bjelloruse dhe ruse

Sipas Henley Passport Index, Kosova nmban vendin e 90-të në listën e pasaportave më të forta në botë, së bashku me ato si Çadi, Butani dhe Kamboxhia.

Qytetarët e Kosovës mund të udhëtojnë lirisht në rreth 53 vende nga gjithsej 193. Madje edhe disa vende që njihen si ndër më pak kufizueset në botë, si Mauritius apo Gjeorgjia, u kërkojnë kosovarëve të kenë vizë ose t’ua ndalojnë fare hyrjen. .

Në fakt, është teorikisht më e lehtë për shtetasit e Kosovës të udhëtojnë në destinacione të largëta ekzotike. Vizita në vendin fqinj ballkanik të Bosnjës, ku disa kosovarë kanë lidhje familjare ose biznesi mund të jetë pothuajse e pamundur, pasi vendi është ndër vendet që nuk e njeh dhe kërkon një vizë që është jashtëzakonisht e vështirë për t’u marrë.

Nga ana tjetër, kjo, së bashku me një standard të ulët jetese, i ka kufizuar kosovarët të udhëtojnë në vende si Shqipëria fqinje apo Turqia.

Vendi më i afërt evropian në Indeksin Henley është Bjellorusia në vendin e 65-të, pavarësisht se shteti i ish-Bashkimit Sovjetik dhe lideri i tij i fortë Alexander Lukashenko u goditën nga disa grupe sanksionesh të BE-së dhe kufizime të tjera për shkak të trazirave të brendshme dhe përfshirjes së Minskut në pushtimin rus të Ukraina në fund të shkurtit.

E megjithatë, qytetarët e Bjellorusisë mund të hyjnë lirisht në 79 vende, duke përfshirë Ukrainën, diçka që është e pamundur për kosovarët pasi që Kievi nuk e njeh pavarësinë e Kosovës.

Ata me pasaporta ruse mund të gëzojnë udhëtim falas në 117 vende dhe territore që nga 1 korriku 2022, pavarësisht kufizimeve gjithnjë në rritje të vendosura kundër vendit për agresionin e tij të vazhdueshëm kundër fqinjit të tij perëndimor.

Dialogu Beograd-Prishtinë një “arsyetim i përshtatshëm”

Ndërsa shumë prisnin që dialogu Beograd-Prishtinë i ndërmjetësuar nga Brukseli që filloi në vitin 2011 – i projektuar për të ulur tensionet dhe për të zgjidhur çështjet dypalëshe – do ta ndihmonte gjithashtu Kosovën të arrinte një herë e mirë udhëtimin pa viza, procesi u zhyt në diskutime teknike që rezultuan në pothuajse – mosmarrëveshje të vazhdueshme mes dy palëve.

Në vitet e fundit, takimet që synonin të përfundonin çështjen përfundimtare të diskutueshme që doli nga luftërat e shpërbërjes së Jugosllavisë kanë qenë gjithnjë e më të pakta dhe nuk është bërë asnjë përparim, tha Igor Bandoviç, Drejtor i Qendrës së Beogradit për Politikat e Sigurisë.

Armiqësitë personale dhe qasjet shumë të ndryshme për të bërë politikë kanë çuar në një situatë ku ata pothuajse nuk kanë pasur asnjë takim personalisht që kur Albin Kurti u zgjodh kryeministër i Kosovës në vitin 2020.

Një qëndrim i ashpër ka mbajtur edhe homologu i tij në negociata, presidenti serb Aleksandar Vuçiç. Por dialogu Beograd-Prishtinë nuk ka qenë gjë tjetër veçse një justifikim i dobishëm për liderët e BE-së që të mos bëjnë asgjë për udhëtimin pa viza për Kosovën, theksoi Bandoviç.